چکیده: اگرچه دهه ها از عصرِ خیام نیشابوری و رباعیات معروف وی میگذرد، اما تأثیر این متفکر بینظیر و اشعار عمیق او بر تارک ادبیات و اندیشه همچنان پابرجاست و هر روز ابعاد جدیدی پیدا میکند. آثار منثور فلسفی خیام با بسیاری از آموزهها و اعتقادات موجود در رباعیاتش تفاوت اساسی دارد. بر این اساس، خیام ممکن است یک اندیشمند نیهیلیست و حتی معتقد به حماسهپردازی باشد. از دید خیام، رمز و راز جهان توصیفناپذیر است و هر آغاز برای جهان صرفاً یک توهم است. زندگی و مرگ درهمآمیخته و قابلتقسیم نیستند و ورود هر جزئی به دنیای آفرینش همزمان با خروج دیگری است و برای این چرخه بیپایان هیچ تفسیر منطقی و عقلانی وجود ندارد. از نظر خیام، هرگونه بحث در مورد تعالی فلسفی در توجیه و تفسیر اسرار آفرینش ناتوان است و شعر بهترین پناهگاه برای تخلیه این باورهای غیرقابل توضیح است. در این مقاله، نویسندگان قصد دارند مضامین اصلی دیدگاه فلسفی خیام و رویکرد او به جهان را بر اساس رباعیات خیام تبیین کنند.
