منظـر شـکل یافته از مکانهـای متبرکـه شـهرهای زیارتـی، جـزو اصلـی در شناسـایی شـاخصه های کالبـدی و کلیتی یکپارچـه در ابعـاد زمانی و مکانـی، آئینها معنایـی آنهـا به شـمار مـی رود. ایـن مناظـر ضمـن گسـترش متصـلِ و مراسـم مذهبـی وابسـته بـه خـود را در یـک چهارچـوب روایـی متحـد می سـازند. بدیهـی اسـت جـان بـه ایـن مناظـر، روح انسـان اسـت؛ پـس هرآنچـه منجـر بـه برهمزدگـی و آشـفتگی ایـن ارتبـاط گـردد، نه تنهـا اصالـت ایـن اماکـن مقـدس و یکپارچگـی بافت هـای بلافصـل آنرا مخـدوش می سـازد؛ بلکـه اثـرات منفـی توجـه مجـاوران، زیـارت برجـای خواهـد گذاشـت. از آنجا کـه ایـن فضاهـا همـواره مرکـز غیرقابل انـکاری بـر امـر آنهـا می توانـد در بازنمایی وجوه عینـی و ذهنی زائـران و حتـی سـیاحان بـوده اسـت، اسـناد مکتـوب و مصـور حاضـر بـا طـر ح ایـن پرسـش کـه در طـول فوق ِ الذکـر مـورد مداقـه قـرار گیـرد. درهمیـن ارتبـاط پژوهـش مناظـر یادشــده چه وجوهــی را دربــر می گرفتــه اســت؟ درصــدد کالبــدی و معنایــی مناظــر اعصــار پیشــین، ســاختار مذهـب شـهرهای زیارتـی ایـن گسـتره بـا هـدف بازنمایـی ویژگیهـای اصلـی منظـرِِ ابعـاد پیـدا و پنهـانِ یافتـنِ متبرکـۀ آنهـا بـوده اسـت. از ایـن حیـث بـا تکیه بـر روش تفسـیری-تاریخی و تحلیـل بقـاعِ تشـیع و نقـش مضمـون، رویکـردی اسـتنتاجی را انتخـاب نمـوده و بـه بررسـی متـون و تصاویـر 29سـفرنامۀ نگارش شـده در فاصلـۀ زمانـی قـرن ششـم تـا چهاردهـم هجری قمـری، پرداختـه اسـت. یافته هـا حکایـت از آن دارد کـه خــود و درِ اما کــن مذکــور به ِ عنــوان «نمــاد و شــاخصۀ شــهر زیارتــی،» همــواره «متمایــز از محیــط پیرامــون مجموعـه ای واحـد انتظـامِ طبیعـی شـهر، منظـری را به شـکلِ حـال بـا «انسـجامی یکپارچـه» در بسـترِ عین مرتبــط بــا خــود را شــامل می شــده اســت مــی داده کــه تمامــی روابــط، رویدادهــا، آداب و آئینهــای بومــی ایـن اما کـن شـبکه ای معنـوی و زنجیـرهای از ارزشهـا وِ نتیجـۀ حاصـل گویـای آن اسـت کـه منظـر مقـدس عناصـر ملمـوس و ناملمـوس بـوده، کـه توجـه بیـش ِ از پیـش بـه حفاظـت از حریـم بصـری آنها و بازنگـری در طر حهـا و اقدامـات جـاری را ایجـاب می نمایـد.
