محمدسعید ایزدی

از گذشته های دور محلات مسکونی شهرها، به عنوان سلول های حیات شهری دارای نقش اساسی در زندگی ساکنین آنها بوده اند . با توجه به اینکه در گذشته محلات شهری، مکانی برای گردآمدن افراد با ویژگی های قومی نژادی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی و ... مشترک بوده است، به دنبال تجمع بیشتر افراد با ویژگی های مشترک در یک محدوده، آن بخش از شهر دارای هویت خاص و شناخته شده ای می بود که سبب تمایز آن از دیگر بافتهای اطراف می گردید .همین عامل هویتی در آن محدوده سبب ایجاد فضاهایی با کارکرد و عملکردهای خاص شده که بافت آن را نیز از محدوده های اطراف متمایز می گرداند .وجود یک شیوه زندگی خاص در میان افراد ساکن در یک محله معمولاً منجر به ایجاد اهداف و علایق مشترک در میان ساکنین یک محله می گردید. (هودسنی ، 1384 ، ص 3) در سال های اخیر با افزایش بی رویه و بدون برنامه جمعیت بسیاری از بافت های داخلی شهر به تدریج کارکرد اصلی خود را از دست داده و با کارکرد نامناسب مواجه گشته است و با از بین رفتن شرایط مناسب زندگی به بافت ناکارآمد مبدل گشته اند. در کشورمان، بخش قابل توجهی از بافت قدیمی شهر های کشور که غالبا هسته ی اولیه و اصلی این شهرها را تشکیل می دهند، در روند شتاب آلود شهرنشینی و برنامه های توسعه شهری عصر مدرن گرایی مورد بی توجهی قرار گرفته و به بافت های ناکارآمد شهری تبدیل شده اند؛ به طوری که دچار افت منزلت اجتماعی، نابسامانی کارکردی-فضایی و رکود اقتصادی هستند. حال فضاهای عمومی شهری بویژه در بخش های مسکونی شهر، به عنوان عرصه ای برای تبلور زندگی جمعی نقش چشمگیری در تعیین هویت شهر و آفرینش تعاملات انسانی ،تقویت و تداعی خاطرات و ایجاد تعلق خاطر برای نسل های آینده دارند.ارتقا کیفیت این فضاها انگیزه حضور و برقراری ارتباط با محیط را در ذهن شهروند تقویت کرده و امکان مشارکت فعال او را فراهم می آورد(.(Montgomery,1998,p 98 یکی از نشانه های محله های قدیمی وجود فضای مشترک از قبیل بازارچه، میدان کوچک، مسجد و.. میان ساکنین بوده که در حال حاضر در محله های مدرن این فضاهای عمومی را کمتر مشاهده می کنیم یا با وجود بودن آنها، به دلیل سازماندهی نامناسب و عدم ارتباط مناسب با مخاطبان ناخودآگاه باعث دفع مخاطبین می شوند. امروزه از هم پاشی و کمرنگ شدن محلات باعث کاهش روحیه هم محله ای بودن و کاهش مشارکت شهروندان در توسعه محلات شده ا