محسن شکل آبادی

توپوگرافی منطقه از عوامل محیطی مهم در ایجاد میکرواقلیم ها و فرآیندهای خاکسازی شناخته می شود، از این رو بررسی تأثیرپذیری ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک مانند کربن آلی از توپوگرافی به عنوان عامل محیطی حائز اهمیت است. از طرفی جهت کمّی کردن جنبه های متفاوت توپوگرافی و ارائه ی الگوی کلی برای منطقه لازم است از روش های ریاضی و آماری بهره برد. بر همین اساس در مطالعه ی حاضر با استفاده از روش تحلیل تطبیقی متعارف به طور گرافیکی و کمّی، ارتباط کربن آلی و دیگر ویژگی های خاک و ویژگـیهـای محیطی شامل پارامترهای استخراج شده از مدل رقومی ارتفاع (DEM) و تصاویر ماهواره ای تعیین و مهمترین ویژگیهای محیطی مشخص شدند. بدین منظور2180 نقطه نمونه برداری خاک در عمق 0-10 سانتی متری از گزارشات خاکشناسی پژوهش های سازمان منابع طبیعی استان همدان و مؤسسه آب و خاک کشور استخراج و تهیه گردید. جهت سهولت در مقایسه، داده ها براساس درصد کربن آلی به پنج کلاس 59/0-0، 84/0-6/0، 1/1-85/0، 7/1-13/1 و 9/3-7/1 درصد تقسیم بندی شدند: که شامل برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی مانند بافت (درصد شن، سیلت و رس)، درصد کربن آلی و آهک خاک با مختصات جغرافیایی مشخص در هر نقطه بود. برای این مجموعه داده، مقدار میانگین ویژگیهای محیطی در نرم افزار SAGA GIS برای هر کلاس محاسبه شد و نقشه های ویژگی های محیطی نیز تهیه شدند. سپس، ماتریس های داده ها شامل درصد ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاکها و ویژگی-های محیطی در هر کلاس وارد نـرم افـزار Canoco گردید و با استفاده از روش CCA مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به نتایج در مجموع، 90 درصد از کـل تغییـرات توسـط سـه محـور اول تبیـین شـد که این موضوع اهمیت و تأثیر عوامل محیطی، ناهمواری و پوشش گیاهی را روی ویژگی های خاک نشان می دهد. نتایج نشان داد که به طور کلی پراهمیت-ترین ویژگی های محیطی در تبیین برخی ویژگی های خاکی (کربن آلی، سیلت، رس، شن و آهک) به ترتیب شاخص های گیاهی عمودی خاک، ارتفاع، شاخص های گیاهی تعدیل شده خاک، شاخص نرخ گیاهی و درصد شیب می باشـند؛ لـیکن، تـأثیر ویژگـی هـا بـرای کلاس های مختلف، یکسان نبود.