محمد سیاری

چکیده: این پژوهش با هدف بررسی اثر استفاده از زه‌آب گلخانه بر کاهش مصرف عناصر غذایی و آب و تأثیر آن بر ویژگی‌های کمی و کیفی گل رز شاخه‌بریده رقم "آوالانژ" انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با دو فاکتور طراحی شد. فاکتور اول شامل دو سطح محلول غذایی بود: 1- محلول غذایی کامل (100 درصد هوگلند) و 2- 20 درصد زه‌آب همراه با 80 درصد محلول غذایی کامل. فاکتور دوم شامل زمان، در چهار بازه زمانی 45، 90، 135 و 180 روز بود. نتایج نشان داد که عملکرد گل و قطر سرگل در تیمار ترکیبی زه‌آب و محلول هوگلند در زمان 180 روز به‌طور معنی‌داری بالاتر از سایر تیمارها بود. طول دمگل در زمان 45 روز به بیشترین مقدار خود رسید، اما تفاوت آماری معنی‌داری بین تیمارهای همراه زه‌آب و بدون زه‌آب در این صفت مشاهده نشد. الگوی بازشدگی گل تحت تأثیر استفاده از زه‌آب قرار نگرفت و تفاوت معنی‌داری بین تیمارها مشاهده نشد. از نظر محتوای نسبی آب برگ‌ها، تیمار ترکیبی زه‌آب و محلول هوگلند عملکردی مشابه تیمار 100 درصد هوگلند داشت که نشان‌دهنده توانایی زه‌آب در حفظ آب برگ‌ها بود. استفاده از زه‌آب در مقایسه با تیمار بدون زه‌آب، به‌طور مؤثری موجب افزایش ارتفاع شاخه، قطر ساقه و استحکام ساقه به‌ویژه در زمان 180 روز شد. همچنین زه‌آب سبب افزایش جزئی رنگیزه‌های فتوسنتزی به‌ویژه کلروفیل a و کل شد. حفظ نرخ فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنه‌ای و غلظت CO₂ زیر روزنه در تیمار زه‌آب نسبت به محلول غذایی کامل، نشان‌دهنده کارایی بهتر روزنه‌ها در تنظیم تبادل گازها در شرایط استفاده از زه‌آب بود. غلظت عناصر غذایی درتیمار دوم (80 درصد محلول غذایی +20درصد زه آب) نظیر سدیم، کلر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفات و آهن به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از تیمار بدون زه‌آب بود. بالاترین غلظت سدیم و فسفات در روز صفر، پتاسیم در روز 90، کلر و منیزیم در روز 180 و کلسیم در روز 135 ثبت شد که بیانگر آن است استفاده از زه‌آب تأثیر مثبتی در جذب و تجمع عناصر غذایی داشته است. به‌طور کلی، نتایج این پژوهش نشان داد که استفاده از زه‌آب گلخانه می‌تواند به‌عنوان روشی کارآمد در حفظ محتوای نسبی آب، بهبود عملکرد، افزایش کیفیت محصول، کاهش مصرف آب و مواد مغذی و بهبود بهره‌وری سیستم‌های کشت هیدروپونیک به‌کار گرفته شده، هزینه‌های تولید را کاهش و به پایداری بیشتر تولید محصول گلخانه‌ای کمک کند.