هدف پژوهش حاضر مقایسه طرحواره ها، خطاهای شناختی و لحن هیجانی بر اساس نوع شغل و سنوات خدمتی در کارکنان دادگستری استان مرکزی بود. روش پژوهش حاضر با توجه به ماهیت موضوع و اهداف پژوهش توصیفی و از نوع پس رویدادی (علی_مقایسه ای) بود. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کارمندان مجتمع های دادگستری استان مرکزی به تعداد ۱۰۰۰ نفر (بر اساس مراجعه حضوری به دادگستری کل استان مرکزی) در تابستان سال 1403 بود که بر اساس فرمول کوکران و با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای تعداد 300 نفر انتخاب شدند که در سه گروه 50 نفری شغلی (1. دادسرا، دادگاه های کیفری، واحد اجرای احکام کیفری؛ 2. دادگاه های حقوقی، واحد اجرای احکام مدنی، دادگاه تجدیدنظر؛ 3. واحد امورمالی و اداری، بخش ستادی) و سه گروه 50 نفری سنواتی (۱ تا ۱۰ سال؛ ۱۱ تا ۲۰ سال؛ ۲۱ تا ۳۰ سال) تقسیم شدند و به پرسشنامه های خطاهای شناختی آلیس، طرحواره های ناسازگار اولیه یانگ و لحن هیجانی یارمحمدی و رحیمی پاسخ دادند. روش تجزیه و تحلیل دادهها نیز از طریق تحلیل واریانس چند متغیره) بود که از طریق نرم افزار آماری SPSS-26 انجام گرفت. نتایج نشان داد که در متغیر طرحواره های ناسازگار اولیه، بین مولفه های محدودیت مختل و گوش به زنگی در هر سه گروه مورد نظر تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که در گروه دادسرا و کیفری (در گروه نوع شغل) و سنوات 21 تا 30 سال (در گروه سنوات) در متغیرهای محدودیت مختل و گوش به زنگی میانگین نمرات بیشتری را نسبت به دو گروه دیگر کرده بودند. در متغیر خطاهای شناختی، بین مولفههای همه یا هیچ، نتیجه گیری شتابزده، درشت بینی / ریزبینی، استدلال احساسی، بایدها، برچسب زدن و شخصی سازی در هر سه گروه مورد نظر تفاوت معناداری وجود دارد. در مولفه همه یا هیچ بیشترین نمرات را در گروه های نوع شغل و سنوات به ترتیب گروه دادسرا و کیفری و ۱ تا ۱۰ سال کسب کردند. همچنین در مولفه نتیجه گیری شتابزده، بیشترین نمرات را در گروه های نوع شغل و سنوات به ترتیب دادسرا و کیفری و ۱ تا ۱۰ سال، در مولفه درشت بینی / ریزبینی، گروه حقوقی و مدنی و 21 تا 30 سال، در مولفه استدلال احساسی، گروه امور مالی و اداری و ۱ تا ۱۰ سال در مولفه بایدها، امور مالی و اداری و ۱۱ تا ۲۰ سال، در مولفه برچسب زدن امور مالی و اداری و 21 تا 30 سال و در مولفه شخصی سازی گروه امور مالی و اداری و 21 تا 30 سال بیشترین میانگین نمرات را نسبت با سایر گروهها کسب کرده بودند. در نهایت نیز در متغیر لحن هیجانی بین مولفه های خشن، مضطرب، یکنواخت، سرد، غمگین و عقلانی در هر سه گروه مورد نظر تفاوت معناداری وجود دارد. به طوری که در مولفه خشن بیشترین نمرات را در گروه های نوع شغل و سنوات به ترتیب گروه دادسرا و کیفری و 21 تا 30 سال کسب کردند که نسبت به سایر گروه ها بیشترین نمره را کسب کردند. همچنین در مولفه مضطرب بیشترین نمرات مربوط به گروه های حقوقی و مدنی و ۱ تا ۱۰ سال، مولفه یکنواخت امور مالی و اداری و ۱۱ تا ۲۰ سال، مولفه سرد امور مالی و اداری و 21 تا 30 سال، مولفه غمگین دادسرا و کیفری و ۱ تا ۱۰ سال و مولفه عقلانی گروه های امور مالی و اداری و 21 تا 30 سال بیشترین میانگین نمرات را نسبت با سایر گروه ها کسب کرده بودند 0/05>P). در نتیجه پیشنهاد می شود که با توجه به ماهیت شغل دادگستری، این کارکنان از نظر روانشناختی غربالگری شوند و کارکنان که دارای مشکلات روانشناختی هستند شناسایی و مورد مداخله قرار گیرند و به صورت کلی، این کارکنان از نظر شناختی توانمند شوند.
