معصومه ریعان

معناشناسی واژگانی یکی از زیرمجموعه های دانش معناشناسی است که در کشف معانی قرآن کاربرد دارد. این امر بر پایه کشف معانی و مفاهیم واژه های قرآنی نیز به منظور فهم درست مخاطبان هر عصری از آیات قرآن کاربرد دارد. در این راستا معناشناسی «مکتب بُن» یکی از مناسب ترین و مجرّب ترین روش‎های رسیدن به فهم واژگانی قرآن است. پروفسور «توشیهیکو ایزوتسو»، در معناشناسی مفاهیم قرآنی بر اساس «مکتب بُن»، چهار گام زیر را پی ریزی نموده است.1- معناشناسی واژگانی، 2- میدان های معناشناسی، 3- مطالعات متنی، و 4- مطالعات فرامتنی. هدف پژوهش حاضر معناشناسی دو واژه «حیات» و «مرگ»، با بهره گیری از روش «ایزوتسو» است. در گام اول به معناشناسی دو واژه «حیات» و «مرگ» در کتاب های لغت و اشعار عصر جاهلی پرداخته ا یم. گام دوم، دسته بندی مشتقّات و تقابل دو واژه با استفاده از جدول، حضور اسم جلاله «الله» یا صفت و ضمیری که به خدای تعالی برمی گردد، با بسامد بالای واژه ارض به نمایش گذاشته شده است. گام سوم، در مشتقات «حیات» بحث شده که 185 بار در قرآن کریم به کار رفته است. در 71 مورد واژه «حیات»، 67 مرتبه در ترکیب ابداعی قرآن، «حیاه الدنیا» ظاهر شده و مترادف آن، عاجله، عیش، بعث، نشور و خروج، و هم نشین های آن عَرَض، زینه، زَهره، متاع، متاع الغرور، لعب، لهو و عذاب؛ و افعال هم نشین، یرید، فرحوا، و مشتقات آن افعال حُبّ، أثر و رضا، هستند. همچنین در واژه «موت» 165 مورد به کار رفته که بیشترین بسامد آن در مترادفات هلک، قتل، وفی و صعق است. و علاوه بر آن، هم نشین های حیات و مرگ و عبارات کنایی دو مرگ و دو إحیاء، جداگانه بررسی شده اند؛ و در گام چهارم مطالعات فرامتنی این واژگان پیش و بعد از نزول قرآن کریم است که نشان می دهد نگاه اعراب جاهلی به این دو پدیده ی دائمی زندگی و مرگ، نگاهی قبیله ای بوده که فراتر از آن اندیشه و هدفی وجود نداشته است. شجاعت، فداکاری، شاعری، سخنوری، زندگی و مرگ، همه به نام قبیله و برای سربلندی و افتخار قبیله بوده و عنصر «دهر» نقش اصلی در «حیات» و «مرگ» موجودات عالم را داشته است. در نگاه فرامتنی به «حیات» و «مرگ» در دوره نزول و بعد از نزول نشان می دهد که معنای اصلی این دو واژه تغییری نیافته اما این دو کلمه دارای روح و سرزندگی شده اند؛ زیرا خداوند به خودِ «حیات» نیز روح بخشیده است. خداوند در قرآن کریم «حیات» بخ