هدف ما در این مقاله بررسی سیر تکوین ضمایر شخصی اول و دوم شخص جدیدِ فارسی نو از رهگذر دستوری شدگی است. داده ها و شواهد این مقاله عمدتاً مربوط به متون منثور فارسی نو، یعنی فارسی دوران اسلامی است؛ با این حال، در به دست دادن ریشۀ ضمایرِ مورد بحث اشاراتی نیز به دوره های متقدم تر فارسی شده است. امکانات دستوری که از رهگذر دستوری شدگی پا به عرصۀ وجود می گذارند، تحت تأثیر فرایندهای استعاری یا مجازی و یا هر دو قرار می گیرند. در این راستا، در این مقاله بر نقش هر دو این فرایندها در تکوین چندین ضمیر شخصی جدید تأکید می گردد. علاوه بر این، تحقیق حاضر نشان می دهد که بعضی از ضمایر فارسی از منابع و فرایندهایی سرچشمه گرفته اند که در مدل دستوری شدگی هاینه و سانگ (2011) از آنها ذکری به میان نیامده است؛ از آن جمله می توان به منابع صفتی و القاب و همچنین فرایند بیش مشخص سازی اشاره کرد. در این مقاله نشان داده می شود که انگیزش تکوین ضمایر جدید در اغلب موارد ابراز ادب بوده است. از آنجا که ضمایر ارجاعی هستند، در تکوین آنها (برخلاف دستوری شدگی در معنای خاص) مشخصۀ ارجاعی منابع اولیه از بین نمی رود، بنابر این موارد ذکر شده در این تحقیق در زمرۀ دستوری شدگی در معنای عام قرار می گیرد.
