مطابقه رابطه ای دستوری است که ناظر بر هماهنگی خصوصیات معنایی و صوری یک عنصر با خصوصیات صوری عنصر دیگر است. در مطابقه مفاهیمی چون کنترل کننده، هدف، نشانۀ مطابقه، حوزۀ مطابقه، مشخصه و ارزش مطرح می شود. عوامل زبانی و فرازبانی مختلفی می توانند بر هر یک از اجزاء مزبور تأثیر بگذارند و باعث گوناگونی ها یا عدم تطابق هایی در مشخصه های مطابقه بشوند. در این مقاله، ضمن توصیف اجمالی مطابقه و اجزاء و مفاهیم وابسته به آن، بیشتر به نشانۀ مطابقۀ فعلی توجه می کنیم و عوامل نحوی، معنایی و اجتماعی-زبانی مؤثر در بروز عدم تطابق در این نوع مطابقه را مورد بررسی قرار می دهیم. در مبحث عوامل نحوی به خصوصیات شناسه های فارسی در متون متقدم اشاره می کنیم و با توجه به رفتار واژه بستی آن ها، به این نتیجه می رسیم که برخلاف نظر موجود، این تنها کنترل کننده و مشخصه های معنایی یا صوری آن نیست که همیشه می تواند بر هدف و نشانۀ مطابقۀ آن تأثیر بگذارد، بلکه با توجه به الزامات و امکانات نحوی، یک هدف نیز می تواند بر هدف مجاور تأثیرگذار باشد و نشانه های مطابقۀ آن را به لحاظ صوری تغییر دهد. دو عامل مهم معنایی و اجتماعی-زبانی دیگر که بر نظام مطابقۀ فارسی تأثیر می گذارند، به ترتیب عبارتند از جانداری و ادب. در این مقاله هر دو این عوامل مورد توجه قرار می گیرد و سعی می گردد تا با استفاده از آن ها بعضی عدم تطابق های موجود در مطابقۀ فعلی زبان فارسی توجیه شود.
