محسن نائل

ارزیابی کیفیت خاک یکی از موضوعات کلیدی در راستای مدیریت پایدار خاک ها، تولید بهینه محصولات کشاورزی و حفاظت از منابع طبیعی است ؛ این ارزیابی باید بتواند اطلاعاتی راجع به سطح پایداری اکولوژیک مدیریت ها جهت اتخاذ تصمیم گیریهای پایدار ارائه نماید. به منظور ارزیابی پایداری اکولوژیک برخی نظام های کشت حفاظتی آبی و دیم، سه منطقه ی مختلف در همدان (فامنین، مهاجران و خلیل کرد) با رویکرد کیفیت خاک مورد مطالعه قرار گرفت. در هر منطقه، دو نوع سیستم خاک ورزی مختلف (کشت حفاظتی و مرسوم) شناسایی شد. در منطقه فامنین، 5 مزرعه تحت کشت حفاظتی و 2 مزرعه تحت کشت مرسوم (هر مزرعه با 6 تکرار)؛ در منطقه ی مهاجران، 4 مزرعه تحت کشت حفاظتی و 4 مزرعه تحت کشت مرسوم (هر مزرعه با 7 تکرار)؛ و در منطقه ی خلیل کرد، یک مزرعه تحت کشت حفاظتی و یک مزرعه تحت کشت مرسوم (هر مزرعه با 6 تکرار) نمونه برداری خاک از عمق 15-0 سانتی متری صورت گرفت. نتایج نشان داد اکثر شاخص های شیمیایی، فیزیکی و بیولوژیکی (پی اچ، کربن آلی کل، کربن فعال، فسفر فراهم، پتاسیم قابل جذب، شاخص مدیریت کربن، MWD، وزن مخصوص ظاهری، تخلخل، کربن خاکدانه ای، تنفس پایه و تنفس برانگیخته) به طور معنی داری تحت تاثیر نوع مدیریت قرار گرفتند. در منطقه ی فامنین، بیشترین و کمترین مقدار کربن آلی (1/1 در مقابل 38/0 درصد)، به ترتیب در تیمار خاک ورزی حفاظتی تناوب کشت آیش-جو-کلزا و تیمار خاک ورزی مرسوم آیش-گندم مشاهده شد. همچنین بیشترین و کمترین مقدار MWD (86/0 در مقابل mm 56/0)، به ترتیب در تیمار خاک ورزی حفاظتی آیش-جو-ذرت و تیمار خاک ورزی مرسوم آیش-گندم مشاهده شد. در منطقه-ی مهاجران، بیشترین و کمترین مقدار کربن آلی (62/0 در مقابل 14/0 درصد)، به ترتیب در تیمار خاک ورزی حفاظتی کشت مداوم جو و تیمار خاک ورزی مرسوم کشت مداوم گندم در نواحی شیبدار مشاهده شد. همچنین بیشترین و کمترین مقدار MWD ( 74/0 و مقابل mm 27/0) به ترتیب در تیمار خاک ورزی حفاظتی کشت مداوم جو و تیمار خاک ورزی مرسوم کشت مداوم گندم در نواحی شیبدار مشاهده شد. در منطقه ی خلیل کرد، بیشترین و کمترین مقدار کربن آلی (3/0 در مقابل 1/0 درصد)، به ترتیب در تیمارهای خاک ورزی حفاظتی کشت مداوم گندم و تیمار خاک ورزی مرسوم مشاهده شد. در مقابل، MWD تحت تاثیر مدیریت قرار نگرفت. در منطقه ی فامنین و مهاجران به ترتیب تیم