دفاع در برابر دعوا خواهان به دو ش ی یوه می یردانجام گ دتوان : انکار اصل ادعا و به چالش کش یآن )دفاع ماهو یدن ( و یا اعتراض به چگونگ و دعوا یهاقام ی نقض ی)دفاع شکل دادرسی قواعد (. هر کدام از این یوه،دو ش ماهیت، آثار و احکام خاص خود را دارد. تعیین قلمرو دفاع شکلی و یافتن معیاری برای تمییز مصادیق آن از دفاع ماهوی، موضوع مقالهی حاضر است. با توجه به اینکه مبنا و مستند دفاع شکلی، نقض مقررات و تشریفات دادرسی است، معیار شناسایی را نیز باید در ماهیت این دسته از مقررات جستوجو نمود. بنابراین، به نظر میرسد، وجه تمایز و فارق میان دفاع شکلی و ماهوی در این نکته باشدکه هرگاه با طرح یک شیوهی دفاعی از سوی اصحاب دعوا، دادرس بتواند وارد ماهیت شده و حکم صادر نماید، آن شیوهی دفاعی را باید از مصادیق دفاع ماهوی دانست. اما اگر واکنش و دفاع طرف دعوا، امکان تشخیص ذیحق از بیحق را برای دادرس فراهم نیاورد، باید برآن بود که واکنش مزبور، مصداقی از دفاع شکلی است. عدم توجه به معیار ارائه شده، گاه موجب اختالط مصادیق دفاع در قوانین، رویهی قضایی و نوشتههای حقوقی شده است
