یکی از مقابر مذهبی منسوب به قوم یهود در شهر همدان، آرامگاه »استر« و مردخای «» است . این بنا همواره از سوی قوم یهود مورد احترام و منزلت ویژه بوده است ؛ تاجایی که مراسم مذهبی پاریم هر ساله در این مکان اجرا می شود. در طول تاریخ اشارات متعددی به ماهیت اولیه بنا، افراد احتمالی مدفن در این آرامگاه و زمان احداث بنا شده است ؛ بدین شکل که هویت اصلی افراد مدفن در این آرامگاه همیشه مورد بحث و اختلاف بوده است . بنای آرامگاه طی دورههای مختلف مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است . به لحاظ کالبدی و مزارشناختی نیز بنای منسوب به استر و مردخای همواره از سوی مستشرقین غربی و پژوهشگران مورد توجه بوده است . نظر به ابهام در گاهنگاری آرامگاه تا به امروز، هدف اصلی این نگارش شناسایی هویت تاریخی این بنای مذهبی از طریق مطالعه دادههای باستانشناختی حاصل از بررسی های نوین و اسناد تاریخی است . با توجه به همین امر، مطالعه افراد احتمالی مدفن در این بنا و دورههای ساختمانی بنا از جمله مسائلی است که در جریان این نگارش باید به آن پرداخته شود. پژوهش حاضر، از نوع تحقیقات تاریخی و توصیفی تحلیلی است که گردآوری اطلاعات در آن به صورت اسنادی و تطبیق میدانی ویژگی های این بنا با سایر ابنیه صورت گرفته است . برآیند پژوهش بر آن است که این آرامگاه احتمالا در اواخر سده دوم ق.م. بر روی شالوده نیایشگاه الهه »ایشتار« و »مردوک« بابلی در شهر همدان بنیان شده و بعدها توسط کلیمیان در صدراسلام بنای جدید به پاسداشت اسطوره قوم یهود »استر« و مردخای «» ساخته شده است که آن بنا نیز به مرور زمان مورد تغییر و تحولات قرار گرفته است .
