قلعههای اربابی شهرستان بهار ازجمله قلعههای دشتی هستند که طی سدههای متأخر اسلامی )از اوایل دوره قاجاریه تا پهلوی اول( بهدلیل ضعف حکومت مرکزی و هرجومرجهای ناشی از آن و نیز با هدف اقامت و سکونت خانهای محلی و اطرافیانشان، احداث شدهاند. در ساخت بنای قلعههای منطقه، همچون تمامی قلعههای دشتی، تپههای طبیعی و بلندیها به جهت اشراف به مناطق پیرامون و توان دفاعی بهتر، مورد توجه بودهاند. یکی از ویژگیهای عمده قلعههای اربابی مورد مطالعه، بهرهگیری متفاوت از سازه برج در بنای قلعه است که در طول زمان دارای کارکردهای متفاوتی چون سکونت و دیدهبانی بودهاند. عمده تزیینات قلعههای مورد مطالعه در بخش اربابنشین بهخصوص در سرستون و پایۀ ستونهای ایوان و نیز در طرح گچبریهای داخل بناست که با انواع نقشمایههای گیاهی بهصورت طرحهای اسلیمی و ختایی اجرا شدهاند. به این بناهای دارای کارکرد مراکز حکومتی محلیِ اَمن، در گذشته توجه میکردهاند. در این پژوهش، قلعههای مذکور با هدف بررسی ساختارهای معماری و تزیینات بهکار رفته در آنها و همچنین، تحلیل شاخصههای بارز مشترک در میان آنها، مطالعه و بررسی میشود.
