چکیده: باغ ایرانی به باغ هایی گفته می شود که بر پایه معماری و عناصر تشکیل دهنده آن از جمله ساختار هندسی، آب و درختان و کوشک میانی و غیره عمدتاً در فلات ایران رواج داشته است. باغ ایرانی سه ساختار و طراحی منحصر به فرد دارد: اول در مسیر عبور جوی آب قرار دارد. دوم: محصور است با دیوارهای بلند سوم در داخل باغ عمارت تابستانی و استخر آب قرار دارد. این سه مشخصه باغ های ایرانی را متمایز می کند. در دهه های اخیر، پژوهش های گسترده ای پیرامون باغ های ایرانی دوره اسلامی صورت گرفته است. با این حال، در پژوهش های مذکور، توزیع پراکندگی یکنواخت و منظمی در دوره های تاریخی مورد مطالعه به چشم نمی خورد. از همین رو ضرورت دارد پژوهش های جدیدی که در این حوزه انجام می گیرد، معطوف به دوره هایی باشد که کمتر مورد توجه قرار گرفته اند. بر همین اساس، هدف اصلی این پژوهش، بازشناسی و مطالعه پیرامون باغ های ایرانی سده چهارم تا هفتم هجری قمری بوده که از نظر تاریخی دربرگیرنده پنج سلسله تاریخی آل بویه، غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان و اوایل ایلخانیان می باشد. برخی از سوالاتی که این پایان نامه در صدد پاسخگویی به آن ها برخواهد آمد عبارتند از: - مهمترین عناصر و ویژگی های باغ های ایرانی از سده 4 تا 7 ه.ق. چه بوده است؟ - وجه تمایز باغ های ایرانی از سده 4 تا 7 ه.ق. با ادوار قبل و بعد از آن چه بوده است؟ - تمرکز جغرافیایی باغ های ایرانی در ادوار مورد پژوهش به چه صورت بوده است؟ برمبنای این سوالات و از طریق مطالعات کتابخانه ای و روش توصیفی- تحلیلی، فرضیه های پژوهش تدوین گردید و نتایج ذیل بدست آمد: - باغ های این دوره دارای طراحی های چهارگوش و از پیش طراحی شده با بناهایی در میانه باغ با جوی هایی با طرح هندسی بوده است. - باغ های دوره های قبل از سده های چهارم بیش از آن که متاثر از فرهنگ اسلامی باشد، متاثر از فرهنگ ایران قبل از اسلام بوده باشد. همچنین، مهم ترین تفاوت در باغ های مربوط به دوره های پس از سده هفتم، وجود نظام کاشت منظم تر و برنامه ریزی شده ای بود که بیشترین حجم باغ را شامل می شد. - تمرکز جغرافیایی باغ های سده چهارم تا هفتم هجری قمری عمدتاً شهرهای غزنین، بلخ، هرات و نیشابور بوده است.
