مصطفی ملکی

چکیده: پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات روغن اسانسی و عصاره گیاه مرزه خوزستانی(Satureja khuzistanica) بر شاخص های هضم و تخمیر شکمبه در شرایط آزمایشگاهی (in vitro) در مرحله اول، و همینطور جهت مطالعه اثرات گیاه کامل مرزه بر هضم خوراک، تولید شیر، متابولیت های خونی و پروفایل اسیدهای چرب شیر در دو جیره حاوی روغن ماهی (FOD) و جیره حاوی روغن سویا (SOD) در گاوهای شیری هلشتاین در مرحله دوم انجام گرفت. در آزمایشات مرحله اول، اثرات روغن اسانسی (SKEO) و عصاره هیدروالکلی (SKEX) گیاه مرزه بر شاخص های تخمیر شکمبه، سنتز پروتئین میکروبی، جمعیت پروتوزآی شکمبه و تولید متان در دوزهای صفر، 150(دوز پایین)، 300 و 450 (دوز متوسط) و 600 (دوز بالا) میلی گرم بر لیتر مایع شکمبه در یک جیره پایه فاقد چربی و جیره های FOD و SOD مورد بررسی قرار گرفت. ترکیب شیمیایی روغن اسانسی و ترکیبات اصلی عصاره هیدروالکلی به ترتیب با استفاده از GC-MS و HPLC تعیین شدند. در مرحله دوم تحقیق که در شرایط مزرعه انجام شد، با استفاده از 10 رأس گاوشیری دو شکم زا (33/4±8/100 روز شیردهی) اثرات استفاده از گیاه کامل مرزه (بر مبنای نتایج آزمایشات in vitro) بر شاخصهای هضم خوراک، تولید و ترکیب شیر، و متابولیت های خونی در قالب یک آزمایش مربع لاتین1+ 4×4 مورد بررسی قرار گرفت. جیره های آزمایشی شامل 1) جیره پایه حاوی دو درصد روغن ماهی بدون مرزه (FOD)؛ 2) جیره پایه حاوی دو درصد روغن سویا بدون مرزه (SOD)؛ 3) جیره پایه حاوی دو درصد روغن ماهی (براساس ماده خشک) + 370 گرم گیاه مرزه (FODs)؛ 4) جیره پایه حاوی دو درصد روغن سویا + 370 گرم گیاه مرزه (SODs) ؛ 5) جیره پایه حاوی یک درصد روغن سویا+ یک درصد روغن ماهی + 370 گرم گیاه مرزه (FSODs) بود. بر اساس آنالیز شیمیایی، کارواکرول ماده مؤثره اصلی روغن اسانسی و رزمارینیک اسید ترکیب فنلی اصلی در عصاره هیدروالکلی بود. در انکوباسیون های 144 ساعته، حداکثر گاز تولیدی (A) بموازات افزایش دوز SKEO و SKEX به صورت خطی در تمامی جیره ها کاهش یافت (05/0> P). در انکوباسیون های 24 ساعته با جیره فاقد چربی، حجم گاز متان، درصد متان به کل گاز تولیدی و همچنین متان تولیدی به گرم ماده خشک هضم شده به میزان قابل توجهی توسط هر دو افزودنی SKEO (کاهش حجم گاز بمیزان 14-69% بسته به دوز) و SKEX (به میزان 7-58%) کاهش یافتند (05/0>