محمد خانجانی

تریپس غربی گل، Frankliniella occidentalis (Pergande) (Thysanoptera: Thripidae)، یکی از آفات مهم گلخانه‌ای می‌باشد که در 30 سال گذشته به یکی از مهم‌ترین آفات کشاورزی در سراسر جهان تبدیل شده است. این گونه از بیش از 250 گونه گیاه زراعی مختلف متعلق به بیش از 60 خانواده‌ گیاهی تغذیه می‌کند. در میان دشمنان طبیعی تریپس غربی گل، کنه شکارگر Amblyseius swirskii Athias-Henriot (Acari: Phytoseiidae) حائز اهمیت می‌باشد اما در مواقع طغیانی و افزایش بالای جمعیت آفت از کارایی آن کاسته می‌شود و بکارگیری روش‌های مکمل برای مهار جمعیت و خسارت آفت ضروری می‌باشد. لذا در این پژوهش اثر ۳ تیمار: گیاه فلفل رنگی رقم لورکا، با۱- هورمون جاسمونیک اسید JA)) (5/0 میلی‌مولار به صورت محلول‌پاشی)، ۲- قارچ Trichoderma harzianum T22 (Th) (10 میلی-لیتر سوسپانسیون اسپور با غلظت 107 اسپور، مصرف خاکی به ازای هر گیاهچه) و ۳- تلفیق هورمون اسید جاسمونیک با قارچ تریکودرما (JA + Th) و ۴- تیمار شاهد (بستر بدون مواد افزودی) بر ویژگی‌های زیستی و پراسنجه‌های جدول زندگی تریپس غربی گل و کنه شکارگر A. swirskii روی گیاه فلفل رنگی رقم لورکا، به عنوان میزبان گیاهی بررسی شد. ترجیح میزبانی و میزان شایستگی (Fitness) آفت با دو آزمون انتخاب آزاد و غیرانتخابی میان تیمارهای ذکر شده نیز شامل شاهد (بستر بدون مواد افزودنی)، تیمار JA به تنهایی، تیمار Th به تنهایی و تیمار تلفیق JA+Th بررسی شد. همچنین ویژگی‌های رویشی گیاهان فلفل رنگی تیمار شده با ترکیبات ذکر شده شامل: وزن تر و خشک شاخ‌ساره و ریشه، ارتفاع بوته، طول ریشه و میزان فنول و شاخص کلروفیل برگ در پایان آزمایش (یک ماه پس از اعمال تیمارها) اندازه گیری شد. داده‌های جدول‌های زندگی با روش دو جنسی سن-مرحله رشدی (two sex life table theories) و با استفاده از نرم افزار TWOSEX-MSChart program 2019 محاسبه شد. کلیه آزمایش‌ها در شرایط ثابت محیطی (دمای 1±25 درجه سلسیوس و رطوبت 5±65 درصد و دوره نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی) انجام گرفت. اثر تیمارهای جاسمونیک اسید (JA)، قارچ تریکودرما (Th) و تلفیق دو تیمار: JA + Th روی هشت فاکتور اندازگیری شده از گیاه فلفل رنگی معنی‌دار بود. نتایج بدست آمده از دو آزمون انتخاب آزاد و آزمون غیرانتخابی برای بررسی میزان شایستگی تریپس غربی گل نتایج مشابهی را به دنبال داشت. در هر دو آزمون کمترین تعداد لاروهای سن اول آفت در تیمارهای جاسمونیک اسید و تیمار تلفیقی JA + Th مشاهده شد. در آزمون انتخاب آزاد نیز کمترین تعداد حشرات کامل جذب شده برای تیمارهای جاسمونیک اسید و تیمار تلفیقی JA + Th ثبت شد. اثر تیمارهای مورد بررسی روی دوره رشد و نمو مراحل مختلف زیستی آفت تریپس غربی گل معنی‌دار بود. کوتاه‌ترین و طولانی-ترین دوره رشد و نمو قبل از بلوغ به ترتیب برای شاهد (70/13 روز) و تیمار JA + Th (69/17 روز) بدست آمد. همچنین کمترین و بیشترین مقدار طول عمر افراد بالغ ماده به ترتیب روی تیمار JA + Th (51/15 روز) و شاهد (76/22 روز) مشاهده شد. بیشترین و کمترین مقادیر مشاهده شده نرخ ذاتی افزایش جمعیت تریپس غربی گل به ترتیب برای شاهد (1827/0 بر روز) و تیمار JA + Th (1332/0 بر روز) تخمین زده؟ (مگر داده برداری نکردید؟ باید نوشت: تعیین شد) شد. همچنین بیشترین و کمترین مقادیر پارامترهای نرخ خالص تولید مثل (R0) و نرخ متناهی افزایش جمعیت (λ) به ترتیب برای شاهد و تیمار JA + Th مشاهده شد. تمامی پراسنجه‌های جدول زندگی کنه شکارگر A. swirskii با تغذیه از تریپس‌های پرورش یافته روی تیمارهای JA، Th و JA + Th تحت تاثیر قرار گرفت و تفاوت معنی‌داری را نشان داد. طولانی‌ترین دوره رشد و نمو مراحل نابالغ و کمترین طول عمر حشرات کامل ماده، دوره تخم‌گذاری و نرخ زنده‌مانی مراحل نابالغ کنه شکارگر A. swirskii در تیمار JA + Th مشاهده شد که تفاوت معنی‌داری را با شاهد دارا بود. بیشترین و کمترین مقدار پراسنجه‌های نرخ ذاتی افزایش جمعیت، نرخ خالص تولید مثل و نرخ متناهی افزایش جمعیت به ترتیب برای شاهد و تیمار JA + Th تخمین زده شد. نتایج این پژوهش در بکارگیری کنه شکارگر A. swirskii همراه با تیمار JA + Th در برنامه‌های مدیریت تلفیقی تریپس غربی گل مورد بحث قرار گرفته است.