محمد خانجانی

تأمین غذای سالم یکی از چالش‌های مهم جوامع امروزی است، زیرا سلامت محصولات کشاورزی و غذایی تأثیر مستقیمی بر سلامت افراد دارد. یکی از دغدغه‌های اصلی در جوامع پیشرفته، تولید غذاهایی با کیفیت و سالم بدون آسیب به محیط زیست است. تولید محصول کشاورزی با کیفیت، بدون کنترل آفات امکان‌پذیر نیست؛ با این حال، استفاده از ترکیبات شیمیایی آفت‌کش، پیامدهای ناخوشایندی برای محیط زیست و سلامت عمومی به همراه داشته است. به همین دلیل، تلاش‌ها به سمت ترکیب روش‌های مختلف کنترل آفات، به ویژه روش‌های سازگار با محیط زیست، متمرکز شده است. مدیریت کنترل تلفیقی آفات با بهره‌گیری از روش‌های مهار زیستی، یکی از این رویکردها است. اما استفاده از این روش در ایران و دیگر کشورها با مشکلات و چالش‌هایی روبرو است: 1- دشواری تولید عوامل بیولوژیک با کیفیت و هزینه‌های کم در ایران،2- عدم دسترسی به رژیم‌های غذایی مصنوعی برای بسیاری از عوامل بیولوژیک،3- نبود بازار پایدار برای عرضه عوامل بیولوژیک تولیدی،4- کمبود بازار مناسب برای محصولات سالم تولید شده از طریق استفاده از عوامل بیولوژیک،. 5- فقدان دانش کافی درباره مزایای عوامل بیولوژیک در بین کشاورزان، 6- عدم اجرای قوانین حمایتی برای تولید محصول سالم، 7- آلودگی محیط‌های پرورش توسط عوامل بیماری‌زا و شکارگرهای ثانویه، 8- عدم وچود اعتبار حمایتی از شرکت‌های تولیدکننده عوامل بیولوژیک توسط نظام حاکمیتی، 9- ورود افراد غیرمتخصص و با دانش فنی پایین برای تولید و عرضه عوامل بیولوژیک، 10- عدم بستر سازی مناسب برای بهره‌برداری از عوامل بیولوژیک بومی در نظام‌های تولید محصولات کشاورزی، 11- گرم شدن زمین و ورود حشرات چند نسلی به خارج فصل (محصولات گلخانه‌ای)، 12- عدم استاندارد بودن محیط‌های تولید محصولات کشاورزی، 13- عدم رعایت پروتکل‌های لازم برای رهاسازی عوامل بیولوژیک، 14- عدم پیگیری نصب برچسب QR کد بر روی محصولات تولیدی، 15- عدم فرهنگ‌سازی در خصوص اهمیت غذای سالم در جامعه توسط رسانه‌ ملی، 16- عدم پایش و مدیریت عوامل بیولوژیک در زیست‌گاه‌های رهاسازی شده،، 17- نداشتن آگاهی کافی درباره جمع‌آوری و انتقال عوامل بیولوژیک بعد از برداشت محصولات کشاورزی. برای رفع این چالش‌ها، باید توجه و تأکید بیشتری به استفاده از کنترل بیولوژیک برای مهار آفات در تولید محصولات کشاورزی شود. این رویکرد نه تنها می‌تواند غذای سالمی را برای جامعه تأمین و ایمنی مصرف‌کنندگان را تضمین نماید، بلکه به افزایش صادرات محصولات کشاورزی، حفظ محیط زیست و تنوع زیستی در اکوسیستم‌های طبیعی نیز کمک می‌نماید.