محمد خانجانی

چکیده: گیلاس و آلبالو به عنوان درختان میوه مهم اقتصادی محسوب می شوند که در سال های اخیر در منطقه همدان مورد حمله جمعیت بالای کنه قهوه ای Bryobia rubrioculus Scheuten (Acari: Tetranychidae) قرار گرفته اند. تا کنون مقاومت این درختان به کنه قهوه ای در شرایط آزمایشگاهی مورد بررسی قرار نگرفته بود. لذا مقاومت ارقام و ژنوتیپ های رایج گیلاس و آلبالو به کنه قهوه ای به منظور شناسایی کاربرد ارقام مقاوم گیاه در برنامه های مدیریت این آفت مورد بررسی قرار گرفت. در این مطالعه، مقاومت 10 رقم گیلاس به نام های زرد-90، حاج یوسفی، سیاه مشهد، لامبرت، 9 KB،10KB، 25 KB، همدان، Sabima، 21 KB و 5 ژنوتیپ بومی آلبالو به نام های 5124 BT، 5148 BT، 5150 BN، 5154 BT، 5187 BO نسبت به این آفت با استفاده از آزمون های آنتی زنوز، آنتی بیوز و آسیب مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمون آنتی زنوز روی جوان ترین برگ هر رقم/ژنوتیپ صورت گرفت. ارزیابی بر حسب تعداد کنه های مستقر شده در واحد سطح برگ، طی 4، 8، 12، 24 و 48 ساعت پس از رهاسازی کنه انجام شد. آزمون آنتی بیوز به روش دیسک برگی انجام و سپس فراسنجه های مربوط به جدول زندگی و دموگرافی کنه در کل 15 رقم و ژنوتیپ گیلاس و آلبالو محاسبه شد. ارزیابی میزان آسیب در شرایط آزمایشگاهی به روش دیسک برگی با رهاسازی تراکم های 5، 10، 20 و 30 کنه ماده انجام شد و به مدت 5 روز ادامه پیدا کرد. تعداد لکه های قهوه ای رنگ روی برگ به عنوان شاخص آسیب-دیدگی نسبت به گیاه کنترل محسوب شد. ارزیابی خسارت سطح برگ توسط نرم افزار Compu Eye, Leaf & Symptom Area نیز انجام شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که اختلاف معنی دار قابل ملاحظه ای میان ارقام و ژنوتیپ ها از نظر ترجیح غذایی نسبت به این آفت وجود داشت، به طوریکه بیشترین و کم ترین میزان ترجیح نسبت به ژنوتیپ های 5150 BN و 5154 BT به ترتیب با 9/3 و 27/1 کنه به ازای برگ دیده شد. علیرغم اینکه تخم های کنه روی ارقام معین گیلاس، شامل حاج یوسفی و سیاه مشهد و ژنوتیپ های آلبالو، شامل 5154 BT و 5187 BO تفریخ شدند اما در مراحل مختلف رشدی به خصوص مرحله لاروی تلفات زیاد شد. تجزیه و تحلیل فراسنجه های جدول زندگی شامل rm، R0، λ، T، GRR و F نشان داد که اختلاف معنی داری میان ارقام و ژنوتیپ های مورد مطالعه وجود دارد (0001/0 P)، به طوری که بیشترین نرخ ذاتی افزایش جم