محسن جلالی

آگاهی درمورد تجمع فلزات سنگین و فسفر در خاک های گلخانه ای به منظور مدیریت بهتر خطرات زیست محیطی حیاتی است. این پژوهش به منظور ارزیابی غلظت کل کادمیوم، مس، آهن، منگنز، نیکل، سرب، روی و فسفر؛ جزء بندی شیمیایی آن-ها؛ جذب فسفر و سینتیک رهاسازی فلزات سنگین و فسفر در دو عمق سطحی (20-0 سانتی متری) و زیرسطحی (40-20 سانتی متری) خاک های گلخانه ای و زراعی در استان های همدان و کردستان صورت گرفت. نتایج نشان داد که میانگین غلظت کل کادمیوم، مس، آهن، منگنز، نیکل، سرب و روی در عمق سطحی خاک های گلخانه ای همدان به ترتیب 0/3، 5/107، 8/1491، 8/1201، 5/30، 3/92 و 4/68 میلی گرم برکیلوگرم بود، درحالی که این مقادیر در عمق سطحی خاک های گلخانه ای کردستان به ترتیب 9/1، 4/100، 3/1354، 5/1084، 3/27، 3/69 و 3/62 میلی گرم برکیلوگرم بود. غلظت کل فلزات سنگین در عمق سطحی خاک ها بیشتر از عمق زیرسطحی بود. بطور کلی، جزءبندی فلزات سنگین در عمق سطحی و زیرسطحی خاک-های گلخانه ای همدان توالی زیر را نشان داد: جزء باقی مانده > کربناتی > آلی > اکسیدی > تبادلی. نتایج جزءبندی فلزات سنگین در هر دو عمق خاک های گلخانه ای کردستان مشابه با خاک های گلخانه ای همدان بود، اما میانگین غلظت فلزات سنگین در اجزای معدنی و آلی خاک های گلخانه ای کردستان کمتر از خاک های گلخانه ای همدان بود. نتایج رهاسازی فلزات سنگین در خاک های گلخانه ای همدان نشان داد که شدت رهاسازی در ابتدا سریع بود و مس بیشترین میزان رهاسازی (حداکثر 0/29 میلی گرم بر کیلوگرم در عمق سطحی و 0/18 میلی گرم برکیلوگرم در عمق زیرسطحی) و نیکل و کادمیوم کمترین میزان رهاسازی (کمتر از 5/1 میلی گرم بر کیلوگرم در هر دو عمق) را داشتند. نتایج مشابهی در خاک های گلخانه ای کردستان مشاهده شد. غلظت کل فسفر در خاک های گلخانه ای همدان و کردستان به ترتیب 2 و 4 برابر بیشتر از خاک زراعی این مناطق بود. جزءبندی فسفر توالی زیر را نشان داد: جزء باقی مانده > کربناتی > اکسیدی > تبادلی. جذب فسفر در خاک در عمق زیرسطحی خاک های گلخانه ای کمتر از عمق سطحی بود. رهاسازی فسفر در خاک های گلخانه ای بیشتر از خاک های زراعی بود. این پژوهش نشان داد که خاک های گلخانه ای به دلیل کاربرد سالیانه مقادیر زیاد کودهای شیمیایی به تعدادی از فلزات سنگین و فسفر آلوده هستند.