محسن جلالی

استفاده از کودهای فسفری و آلی به عنوان یکی از منابع آلودگی فلزات سنگین در خاک شناخته شده است که می تواند زیست فراهمی، نگهداری، گونه بندی و آبشویی فلزات را تحت تأثیر قرار دهد. این پژوهش در دو بخش انجام شد. در بخش اول ده نمونه از خاک های استان همدان انتخاب شدند. سه تیمار، به صورت عدم افزودن فسفر و افزودن 200 میلی گرم بر کیلوگرم فسفر به صورت مونوپتاسیم فسفات و کود مرغی مورداستفاده قرار گرفت. سپس نمونه ها با آب مقطر، CaCl2 0/01 مولار و DTPA 0/005 مولار عصاره گیری شده و غلظت کاتیون ها (کادمیوم، مس، روی، نیکل، آهن، منگنز، سدیم و پتاسیم) و آنیون ها (فسفر و سولفات) قرائت گردید. در بخش دوم پژوهش، به دو نمونه خاک با ویژگی های متفاوت مقادیر مختلف (0، 50، 200، 400، 800 میلی گرم بر کیلوگرم فسفر) از کود فسفری (مونوپتاسیم فسفات) افزوده و سپس با استفاده از ستون های آبشویی، خاک ها با آب مقطر برای مدت 20 روز آبشویی شدند. در زهاب جمع آوری شده، غلظت کاتیون ها (پتاسیم، سدیم و کلسیم)، آنیون فسفر، پی اچ و هدایت الکتریکی اندازه گیری شد. پس از اتمام دوره آبشویی، خاک داخل ستون ها خارج و هوا خشک شده و میزان فسفر السن در اعماق مختلف اندازه گیری شد. نتایج بخش اول نشان داد که غلظت همه ی عناصر سنگین مورد مطالعه (به جز کادمیوم) با عصاره گیر DTPA به طور معنی داری بیشتر از CaCl2 و آب مقطر بود. در عصاره گیر DTPA، افزودن فسفر به صورت کود مرغی موجب کاهش قابلیت دسترسی عناصر مس، منگنز و آهن و افزایش معنی دار قابلیت دسترسی عناصر روی و نیکل شد. در مورد تیمار مونوپتاسیم فسفات کاهش عناصر نیکل، منگنز و آهن عصاره گیری شده با DTPA مشاهده شد. مقدار عصاره گیری عناصر سدیم، پتاسیم و سولفات با CaCl2 به طور معنی داری بیشتر از آب مقطر بود. افزودن فسفر به صورت کود مرغی موجب افزایش معنی دار میزان سدیم، پتاسیم و سولفات در عصاره گیر CaCl2 شد. مونو پتاسیم فسفات موجب افزایش سدیم و پتاسیم در عصاره گیر CaCl2 شد. ببیشترین غلظت فسفر توسط عصاره گیر بی کربنات سدیم بدست آمد. گونه بندی عناصر با استفاده از نرم افزار مینتگ نشان داد در مورد عناصر کادمیوم، روی، منگنز، سدیم و پتاسیم گونه آزاد و در مورد عناصر مس، آهن، فسفر و سولفات به ترتیب CuCO3، Fe(OH)2+، HPO42- و SO42- گونه های غالب بودند. در تیمارهای کود مرغی و مونو پتاسیم فسفات مقدا