نویسندۀ بلندآوازۀ آلمانی، گوته، از دوران دانشجویی به مشرق زمین، در معنای وسیع کلمه، علاقه مند بود و در این باره پیوست آثاری را به زبان های مختلف اروپایی مطالعه می کرد. در خلال این مطالعات بود که وی با کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن، نیز آشنا شد و شدیداً تحت تأثیر آن قرار گرفت. این تأثیرپذیری در برخی از اشعار او به ویژه در جامع ترین دفتر شعرش، دیوان غربی ـ شرقی (1819)، کاملاً مشهود است. جستار حاضر بر آن است که از طریق مبانی نظری ادبیات تطبیقی، قلمرو مطالعات تأثر و تأثر، و با تکیه بر مستندات و شواهد تاریخی این تأثیرپذیری را بررسی کند. در ابتدا نشان داده ایم که وی چگونه و از رهگذر چه کسانی با قرآن کریم آشنا شد و چه ترجمه های از این اثر در را اختیار داشت. در ادامه افزون بر دفترهای دوازده گانۀ دیوان غربی ـ شرقی، موخرۀ نسبتاً بلند آن نیز بررسی شده، و تقریباً تمام تأثیرپذیری ها و اقتباس ها استخراج و آیاتی را که سرچشمۀ الهام او بوده نیز ذکر شده است. مطابق این مقاله می توان گفت که گوته در دیوان غربی ـ شرقی به دفعات از قرآن کریم تأثیر پذیرفته و از آن، از لحاظ قالب و مضمون، اقتباس کرده است. وی گاه کوشیده ترجمۀ شعرگونه ای از آیه ای از قرآن را، با دخل و تصرف نسبتاً اندک، در خلال شعرش آورد و گاه مضمون آیه ای الهام بخش او بوده است. در برخی از موارد گوته مضمون را از قرآن گرفته و متناسب با فضای شعرش آن را بسط و گسترشِ شاعرانه داده است. در مجموع، می توان گفت که تأثیرپذیری و اقتباس گوته از قرآن مجتهدانه و مجدانه است نه مقلدانه و خام دستانه.
