مجید حیدری

سیلاب با داشتن 40% خسارات اقتصادی، به عنوان یکی از پرخطرترین بلایای طبیعی در جهان شناخته شده است که جان و مال انسان ها را تهدید می کند. یکی از مهم ترین راهکارهای سازه ای که می توان در جهت کنترل سیلاب به آن اشاره کرد، احداث سدهای پاره سنگی بدون هسته یا غشای نفوذناپذیر می باشد که به عنوان روشی با کارایی و راندمان مناسب و همچنین طرحی اقتصادی معرفی شده است. در این سدها دبی پیک سیلاب با افزایش مدت زمان تداوم جریان، کاهش یافته و موجب تأخیر در هیدروگراف خروجی نسبت به هیدروگراف ورودی می شود. به علت آشفته بودن جریان در محیط های متخلخل درشت دانه(سنگدانه ای) قانون دارسی در سدهای پاره سنگی معتبر نبوده و برای تحلیل جریان در چنین حالتی باید از معادلات جریان متلاطم، شامل روابط بین عدد رینولدز و ضریب اصطکاک یا گرادیان هیدرولیکی و سرعت جریان استفاده شود. در تحقیق حاضر جهت اصلاح معادله ی یک بعدی دبی- اشل در سدهای پاره سنگی، آزمایشاتی در یک فلوم هیدرولیکی (S_0=0.003,b=h=0.5 m,L=11m) انجام شد که با اعمال رگرسیون غیرخطی چندمتغیره توسط نرم افزار SPSS23 بر روی 70% داده های آزمایشگاهی، 3 معادله ی اصلاحی پیشنهاد شد. براساس شاخص های آماری حاصل از 30% داده ها، صحت سنجی معادلات مورد بررسی قرار گرفت و نهایتاً نتایج قابل قبولی برای معادلات اصلاح شده، نمایی و منتج از آنالیز ابعادی بدست آمد. با توجه به شاخص های آماری ((%)R^2,NS,MAPE) بدست آمده از کل داده ها (100%)، می توان نتیجه گرفت که معادله منتج از آنالیز ابعادی در مقایسه با سایر معادلات، بهترین معادله می باشد و همچنین نسبت به معادله تئوری یک بعدی دارای عملکرد بهتری است و شاخص کارایی مدل آن (NS)، 66/2 برابر شاخص کارایی مدل معادله تئوری یک بعدی می باشد و این روند در مورد شاخص ضریب همبستگی(R^2 ) نیز صدق می کند و این نتیجه حاصل می شود که بین دبی های محاسباتی حاصل از معادله منتج از آنالیز ابعادی و دبی های مشاهداتی همبستگی بیشتر و خطای کمتری مشاهده می شود.