شکوفائی استعدادها، گام برداشتن در مسیر هدایت و پاکی در اندیشه، گفتار و رفتار، شاخصه هایی از زیست اخلاقی انسان است. عواملی گوناگون در شکل گیری این موضوع نقش دارند که عقل، از مهم ترین آنان است. بررسی ها نشان از این دارد که خِرد آدمی، همواره کارکرد بهینه و کاملی نداشته و موانعی اثرگذاری آن را با مشکل مواجه می سازند. این موضوع، مورد توجه آیات و روایات قرار گرفته و نمونه هایی از آن، در آموزه های علوی به چشم می خورد. جستار حاضر، بر پایه روش توصیفی تحلیلی، با هدف جمع آوری و تحلیل موانع بهره گیری از عقل، در زیست اخلاقی انسان، بر پایه آموزه های امیرمؤمنان(علیه السلام)، سامان یافته است. بدین روی، ضمن تبیین معنای لغوی و اصطلاحی عقل و اخلاق، متون مرتبط مورد کاوش قرار گرفت. تحلیل یافته ها، وجود موانعی در مسیر کارکرد صحیح عقل را اثبات کرده و نشان داد که این موانع، در دو گروه قابل ارائه و بررسی است. گروه نخست، «موانع درونی بهره گیری از عقل»، شامل ده مورد: (هوای نفس، شهوات، آرزو، طمع ورزی و افزون طلبی، خودپسندی و غرور، احساس بی نیازی، دنیا طلبی، ترس، سستی و بی تفاوتی، مزاح و شوخی بی جا، بازی و بیهودگی). گروه دوّم، «موانع بیرونی بهره گیری از عقل»، شامل پنج مورد: (همراه و دوست ناشایست، آموزگار و رهبر ناشایست، فتنه ها و حوادث گونه گون، فقر و کمی سن). ساماندهی موانع بهره گیری از عقل، در دو گروه درونی و بیرونی و محدود سازی کاوش، به آموزه های امیرمؤمنان(علیه السلام)، از نوآوری های پژوهش حاضر تلقّی می گردد.
