کاربرد فراوان واژه ی عقل در آیات و روایات و تفاوت دیدگاه مفسّران در زمینه ی مفهوم و ماهیّت آن و رهیافت این موضوع به نوع تلقّی آنان از برخی آیات و نیز گستره ی پردازش به این مقوله، در تفسیر انوار درخشان، زمینه ساز کاوش حاضر است. به نظر می رسد که نگارنده ی تفسیر پیش گفته، به جنبه های گوناگون مسأله ی عقل، توجّه ویژه داشته و در کنار هم سانی با برخی از دیدگاه های دیگران، نظرات متفاوتی را ارائه داده است. بدین روی، کاوش پیش رو، به دنبال پاسخ به این پرسش است که: چه معنا، ویژگی و کارکردهایی برای عقل، در تفسیر انوار درخشان بیان شده است؟ ضمن ارائه ی دیدگاه واژه پژوهان پیرامون معنای این واژه، مسائل طرح شده ی پیرامون عقل در تفسیر مزبور، پی گرفته شده، نتیجه آن که مفهوم نگه داشتن و بستن، در معنای لغوی آن نهفته است و در زمینه ی کاربردی، عقل، موهبتی الهی و در فهم برخی موارد، مانند: ضرورت سپاس از آفریدگار، استقلال داشته و ضمن برخورداری از سیر صعودی یا نزولی، عوامل مختلفی باعث تقویت یا تضعیف آن می شوند. کارکردهای عقل، در سه ساحت قابل ارائه است: 1-شناختی، مانند: تجزیه و تحلیل مسائل، برهان آوری و ادراک نیکی و بدی؛ 2-هدایتی، مانند: رهبری رفتارها و رهنمون شدن به سعادت و پذیرش آموزه های الهی ؛ 3-بازدارندگی و حفاظت، مانند: نگه داشت انسان از رفتار و اخلاق ناپسند و نیز از هوای نفس و شیطان. محدود کردن دایره ی پژوهش، به تفسیر مزبور و ارئه ی پنج گروه از ویژگی ها و سه جنبه از کارکردهای عقل، بر اساس این تفسیر، از نوآوری های پژوهش حاضر تلقّی می گردد.
