مرتضی قائمی

حوزه اخلاق یکی از حوزه‌های بسیار مهم در آموزه‌های اسلامی است که حجم وسیعی از تعالیم دینی را شکل داده است. کلمه «اخلاق» جمع خُلق و به معنای نیرو و سرنوشت باطنی انسان است که تنها با دیده بصیرت و غیر ظاهر قابل درک است. در مقابل، خَلق به شکل و صورت محسوس و قابل درک با چشم ظاهر گفته می‌شود.( راغب اصفهانی،1380 ،153)) اصطلاح «اخلاق» در متون اخلاقی و استعمالات عرفی به سه معنا به کار می‌رود: 1. غرایز و ملکات و صفات روحی و باطنی که در انسان است اخلاق نامیده می‌شود. 2. اعمال و رفتاری که از این خلقیّات ناشی ‌گردد نیز اخلاق و یا رفتار اخلاقی گفته می‌شود. 3. در برخی موارد «اخلاق به رفتار پسندیده یا حالت نفسانی خوب اطلاق می‌شودکه بنا بر این استعمال معنای محدودتری به خود می‌گیرد. به عبارت دیگر«علم اخلاق، علمی است که صفات نفسانی خوب و بد و اعمال و رفتار اختیاری متناسب با آن‌ها را معرفی می‌کند و شیوه تحصیل صفات نفسانی خوب و انجام اعمال پسندیده و دوری از صفات نفسانی بد و اعمال ناپسند را نشان می‌دهد»ابن مسکویه، 1391، 27) در اخلاق عنصر اختیار و اکتساب یعنی غیر غریزی بودن نهفته است و از مقوله‌ی عبادت و پرستش است یعنی برنامه‌ی زندگی ما بر اساس تکلیف و رضای حق‌تعالی تنظیم می‌شود. اخلاق از نظر اسلام رعایت عزت کرامت و ارجمندی انسان است. (باهنر،1377)