رومن یاکوبسن از بنیان گذاران مکتب زبان شناسی نقش گرای پراگ، معتقد است تمامی ساخت های زبانی دارای اهدافی است که باید این جنبه ها را با اشاره به اهداف ارتباطی آن تبیین کرد؛ از این رو، برای ساخت های زبانی با محوریت هریک از شش رکن گوینده، شنونده، پیام، زمینه پیام، مجرای ارتباطی، اجزای پیام، به ترتیب شش کارکرد، عاطفی، ترغیبی، ادبی، ارجاعی، همدلی و رمزگان را معرفی می کند. خطبه های نهج البلاغه با برخورداری از مؤلفه های نظریه یاکوبسن قابلیت تطبیق با این نظریه را دارند. خطبه جهاد چنان که از عنوان آن بر می آید در بیان فضیلت جهاد و پیامدهای منفی رویگردانی از مجاهدت و پیکار است و انتظار می رود ساخت های زبانی آن دارای نقش و کارکرد ترغیبی با هدف شورانگیزی در مخاطب باشد. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی و الگوی ارتباطی یاکوبسن و با هدف شناخت کارکرد ساخت های زبانی خطبه جهاد سامان یافته است. برآیند پژوهش نشان داد که بر خلاف انتظار، اغلب ساخت های زبانی تعریف شده در نظریۀ یاکوبسن اعم از ترغیبی، ارجاعی، رمزی، عاطفی و همدلی به گونه ای در این خطبه به کار گرفته شده اند که همگی دارای کارکرد عاطفی هستند؛ بنابراین در عین تنوع ساخت، وحدت کارکردی آن حفظ گردیده است.
