طرحوارههای تصویری از مفاهیم مهم و زیرساختی مطرح در پژوهشهای معنیشناسان شناختی است که در شکل گیری استعارههای مفهومی نقش به سزایی دارند. از مهمترین طرحوارههای تصویری، طرحواره نیرو است که نخستین بار جانسون ()8317 بر نقش آن در مفهومسازی رخدادها تأکید نمود. این طرحواره که از تجربه تعامل ما با جهان بیرون نشأت میگیرد، ابزاری پایه برای درک بسیاری از مفاهیم ذهنی است. زبان دین بهویژه قرآن حاوی استعارههای زیادی است که برخی از آنها با طرحواره نیرو ساماندهی میشوند. لذا جستار حاضر در صدد است با استفاده از روش تحلیلی- توصیفی پاسخگوی این پرسش باشد که طرحواره نیرو به عنوان بخشی از طرحوارههای مطرح در نظریه شناختی، تا چه حد میتواند مدل مناسبی برای مطالعه استعارههای قرآن بویژه استعارههای اخلاق باشد و عملکرد حالات هفتگانه نیرو در مفهومسازی و درک مفاهیم اخلاقی قرآن چگونه است؟ بدین منظور، دادههای این پژوهش که از میان کل استعارههای قرآن استخراج شد، مورد بررسی قرار گرفت و انواع طرحواره تصویری آن بر اساس طبقهبندیهای موجود در نظریه بررسی گردید. نتایج این بررسی حاکی از آن است که در زیر ساخت استعارههای موجود حالات هفتگانه نیرو مشاهده میشود که الگوی بسیار مناسبی برای بررسی این استعارههای قرآنی میباشد. نمونههای فراوانی از هنجارها و ناهنجاریهای اخلاقی در قرآن از طریق استعارههای حاوی طرحوارههای اجبار، مانع، رفع مانع، تغییر مسیر و یا انحراف، نیروی متقابل، جذب و کشش و توانایی قابل درک و شناخت هستند.
