یکی از مفاهیم ارزشمند آموزه های وحیانی اسلام مسئله «توکل» است. نگاه اصناف عالمانِ مسلمان بر اساس افق فهم و استعداد وجودی و گرایش دینی به مفهوم «توکل» با یکدیگر تفاوت دارد. در این میان، عارفان مسلمان با توجه به نوع نگاهشان به آموزه های دینی از منظر خاص معرفت شهودی به «توکل» نگریسته اند. حاتم اصم (م237) از جمله عارفانی است که در ساحت «توکل» و سخن گفتن در این وادی، شاخص است. او از مصاحبان شقیق بلخی(م174) و تاثیر گذاران بر اندیشه و سلوک ابوتراب نخشبی (م245) بوده است. این پژوهش که با روش توصیفی_تحلیلی انجام گرفته در مواجهه با این پرسش که مؤلفه های خاص اندیشه حاتم اصم به عنوان شاگرد شقیق و استاد ابوتراب نخشبی چیست؟ دستاورد پژوهش حاضر از متن سخن و اقوال عارفان مشارالیه، توحید در اسماء و افعال و به خصوص چگونگی تحقق اعیان وجود نما و درک اعتباریت ما سوی الله را به عنوان مؤلفه های مفهوم توکل استنباط نموده است.
