مهرداد براتی

ذخیره پوزولان گرمک در جنوب باختری شهرستان آوج از توابع استان قزوین و در 95 کیلومتری شمال شرق همدان واقع شده است. از نظر تقسیمات زمین شناسی ایران ذخیره گرمک در زیر پهنه رزن متعلق به پهنه سنندج-سیرجان قرار دارد. بر اساس مشاهدات صحرایی، سنگ نگاری و کانی شناسی، سنگ های آتشفشانی منطقه بیشتر شامل سنگ های آذرآواری (اسیدی) سازند کرج با سن ائوسن هستند. کانی شناسی توف های کرج در ذخیره گرمک، شامل کانی های اصلی: کوارتز و فلدسپات، کانی های فرعی: موسکویت، بیوتیت، آمفیبول و پیروکسن، کانی های ثانویه: کلریت، مونت موریونیت و آنالسیم می باشد. بافت های غالب شامل پورفیری، شیشه ای، جریانی، گرانولار و دانه ریز می باشد. دگرسانی های آرژیلیکی، سیلیسی، کلریتی و زئولیتی ازجمله دگرسانی های مهم در منطقه هستند. از نظر ویژگی های ژئوشیمیایی، توف های منطقه ترکیب اسیدی تا حدواسط، ماهیت آلکالن تا ساب آلکالن و از لحاظ اشباعی از آلومین تا پر آلومین هستند. بر اساس نمودارهای عنکبوتی، سنگ های منطقه تهی شدگی از عناصر نادر خاکی سنگین HREE و غنی شدگی از عناصر نادر خاکی سبک LREE را نشان می-دهند که حاکی از تشکیل آن ها در ماگماتیسم های مرتبط با پهنه های فرورانش است. با توجه به میزان SiO2زیاد است، K2O هم روند صعودی داشته، درحالی که CaO و Fe2O3 روند نزولی نشان می دهند که ممکن است این روندها نشان دهنده تأثیر تبلور تفریقی در تحولات ماگمایی باشد. نمودارهای مختلف جدایش محیط تکتونیک نیز حاکی از نفوذ این مجموعه در یک محیط وابسته به قوس آتشفشان در حاشیه فعال قاره ای است که با توجه به زمین شناسی منطقه با فرورانش پوسته اقیانوسی به زیرپوسته قاره ای همراه بوده است. به لحاظ خاستگاه تکتونوماگمایی و بر اساس نمودارهای Rb در مقابل Ta+Yb و Ta در مقابل Yb، سنگ های منطقه در ارتباط با یک سیستم فرورانش به وجود آمده اند و می توان موقعیت حاشیه فعال قاره ای را برای آن ها در نظر گرفت. که بر اساس استاندارهای بین المللی آمریکا ( (ASTM و آلمان (DIN) برای پوزولان ها، توف های ذخیره پوزولان گرمک دارای مقادیر اکسیدهای اصلی: SiO2 (29/56تا 72/80)، Al2O3 (04/9تا 3/18)، Na2O (34/0 تا 67/4(، K2O (95/1 تا 79/6)، MgO (21/0 تا 1/1)، Fe2O3 (31/0 تا 53/3)، CaO (37/0 تا 09/7)، جز پوزولان های طبیعی محسوب شده و دارای کیفیت پوزولانی مناسب برای افزودن به سیمان