محمدرضا عبداللهی

آﻫﺎر از ﺟﻤﻠﻪ ﮔﯿﺎﻫﺎنی اﺳﺖ ﮐﻪ در ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ ﮐﺎرﺑﺮد زﯾﺎدی دارد و ﻫﻤﻪ ﺳﺎﻟﻪ ﻗﺴﻤﺖ اﻋﻈﻤﯽ از ﻓﻀﺎی ﺳﺒﺰ ﺑﻪ ﮐﺎﺷﺖ اﯾﻦ ﮔﯿﺎه اﺧﺘﺼﺎص ﻣﯽﯾﺎﺑد. همچنین اﯾﻦ ﮔﯿﺎه از ﺟﻤﻠﻪ گل ﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﮐﺷﺖ در ﺑﺴﺘﺮﻫﺎی ﮔﻠﮑﺎری، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان گل ﺷﺎﺧﻪ ﺑﺮﯾﺪﻧﯽ ﻣﻮرداﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار میﮔﯿﺮد. کشت بساک یکی از سریع ترین روش‌ها جهت تولید گیاهان هاپلوئید، دابل هاپلوئید و لاین‌های خالص محسوب می‌شود. در این پژوهش، در قالب چهار آزمایش جداگانه اثر عوامل مختلفی نظیر ژنوتیپ، گرسنگی، تاریکی و آزاسیتیدین بر کالوس‌زایی از کشت بساک گیاه آهار بررسی شد. در آزمایش اول هشت ژنوتیپ در دو محیط کشت MS و B5 با ترکیب هورمونی یک میلی گرم در لیتر BAP و 1/0 میلی گرم در لیتر NAA در هر دو محیط کشت و ترکیب هورمونی یک میلی گرم در لیتر BAP و 5/0 میلی گرم در لیتر 2,4-D در هر دو محیط کشت ارزیابی شد. نتایج نشان داد بهترین محیط برای بیشتر ژنوتیپ ها محیط MS با ترکیب هورمونی یک میلی‌گرم در لیتر BAP و 1/0 میلی‌گرم در لیتر NAA بود. کالوس زایی در کشت بساک گیاه آهار وابسته به ژنوتیپ بود . بالاترین میزان رشد کالوس مربوط به ژنوتیپ Z68 و Z74 در محیط کشت MS با ترکیب هورمونی 1 میلی گرم BAPو 1/0 میلی گرم در لیتر NAA و ژنوتیپ Z73 در محیط کشت B5 با ترکیب هورمونی 1 میلی گرم در لیتر BAP و 1/0 میلی گرم در لیتر NAA بود. در ازمایش دوم برای بررسی اثر تاریکی بساک ها در محیط MS با ترکیب هورمونی یک میلی گرم در لیتر BAP و 1/0 میلی گرم در لیتر NAA در محیط تاریکی نگهداری شدند و نمونه ی شاهد در همین محیط کشت با شرایط نگهداری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی نگهداری شدند. نگهداری کشت در تاریکی تاثیر معنی داری بر کالوس زایی گیاه آهار نداشت. بیشترین قطر کالوس در محیط تاریکی مربوط به رقم ماژلان بود. در آزمایش سوم برای بررسی پیش ‌تیمار گرسنگی، بساک ها به مدت دو، سه، چهار و پنج روز در شرایط گرسنگی قرار گرفتند سپس بر روی محیط کشت MS با ترکیب هورمونی یک میلی‌گرم BAP و 1/0 میلی‌گرم در لیتر NAA کشت شدند. .با افزایش مدت زمان گرسنگی، ژنوتیپ‌ها دارای قطر کالوس بیشتری بودند. بهترین عملکرد از نظر افزایش قطر کالوس مربوط به رقم Z68 بود. آزمایش چهارم بررسی آزمایش آزاسیتیدین، غنچه ها به مدت 72 ساعت در یخچال با غلظت های صفر، پنج، ده، پنجاه و صد درصد آزاسیتیدین تیمار شدند و سپس بر روی محیط کشت MS با یک میلی گرم در لیتر BAP و1/0 میلی کرم در لیتر NAA کشت شدند. واکنش ژنوتیپ در غلظتهای مختلف آزاسیتیدین متفاوت بود و بیشترین رشد کالوس مربوط به ژنوتیپ Z68 در آزاسیتیدین 50 میکرومولار مشاهده شد. کمترین رشد کالوس مربوط به ژنوتیپ Z73 بدون ازاسیتیدین بود. در آزمایشهای انجام شده ژنوتیپ گیاه آهار بر کالوس زایی از کشت بساک تاثیرگذار بود و حتی تاثیر آزاسیتیدین و گرسنگی نیز وابسته به ژنوتیپ بود.