محمدرضا عبداللهی

گوجه‌فرنگی یکی از مهم‌ترین سبزیجاتی است که علاوه بر مصارف خوراکی به عنوان یک گیاه مدل برای سیتولوژیکی و سیتوژنتیکی استفاده می‌شود. ایجاد لاین‌های خالص به کمک القای آندروژنز یک راه حل سریع و کار آمد برای برنامه‌های اصلاحی می‌باشد. در این تحقیق اثر چندین عامل فیزیکی و شیمیایی بر القای کالوس‌زایی و زمان زنده ماندن کالوس در 5 ژنوتیپ گوجه‌فرنگی (گیلاسی1207، سمیرا، 4129، 3725 و 4129 ) از طریق کشت بساک مورد بررسی قرار گرفته است. در آزمایش اول، اثر اندازه غنچه گل در 5 ژنوتیپ گوجه فرنگی بررسی شد که بیشترین درصد القای کالوس در غنچه‌های با اندازه 3 -4 و 4 – 5 میلی‌متر بود، در آزمایش دوم بررسی اثر 5 ژنوتیپ سمیرا، گیلاسی 1207، 4224، 4129 و 3725 بر کالوس زایی بررسی شد که ژنوتیپ‌های گیلاسی 1207، 4224 و سمیرا بیشترین پاسخ به کالوس‌زایی را داشتند و ژنوتیپهای سمیرا، گیلاسی 1207 و 3725 بیشترین زمان زنده ماندن کالوسها را نشان دادند. در آزمایش سوم اثر سطوح مختلف سانتریفیوژ (صفر، 150، 300 و 600 دور در دقیقه ( بر ژنوتیپ گوجه‌فرنگی مورد بررسی قرار گرفت که بیشترین درصد کالوسزایی در تیمار بدون سانتریفیوژ رقم گیلاسی 1207 (67/38 درصد) بود و بیشترین مدت زنده ماندن کالوس‌ها در 4 رقم سمیرا، گیلاسی 1207، 3725 و 4224 مشاهده شد. در آزمایش چهارم اثر سطوح مختلف مقدار آزاسیتیدین (صفر، 10، 50،و100 میکرو مولار ) بر ژنوتیپ گوجه‌فرنگی بررسی شد که بیشترین کالوس‌زایی در پیش‌تیمار 100 میکرومولار آزاسیتیدین در رقم گیلاسی 1207، سمیرا و 4224 مشاهده شد و مدت زمانده زنده ماندن کالوس‌ها در ارقام سمیرا، گیلاسی 1207 و 4124 در 100میکرومولار آزاسیتیدین بییشتر از سایر تیمار‌ها بود. در آزمایش پنجم اثر غلظت‌های مختلف توفوردی ( صفر، 50، 100 و 200 میکرومولار) در غلظت 100 میکرومولار آزاسیتیدین بر ژنوتیپ گوجه‌فرنگی بررسی شد که توفوردی 100 میکرومولار در رقمهای گیلاسی 1207،4224، 4129 و 3725 باعث افزایش درصدکالوس‌زایی شد و از نظر مدت زمان زنده ماندن کالوس‌ها رقم گیلاسی 1207 و سمیرا بیشترین مدت زنده مانی را نشان دادند. در آزمایش ششم اثر سطوح مختلف شوک الکتریکی (صفر، 25، ،50، 100 و 200 ولت) بر ژنوتیپ گوجه‌فرنگی مورد بررسی قرار گرفت که نتایج نشان داد شوک الکتریکی موجب کاهش درصد کالوس‌زایی و زنده مانی کلوسها می گردد. بیشترین میزان کالوسزایی در تیمار بدون شوک الکتریکی در رقم گیلاسی 1207 و سمیرا بود و از نظر مدت زمان زنده ماندن کالوس‌ها بیشترین زمان در ژنوتیپ گیلاسی 1207 بود ، در آزمایش هفتم اثر نوع کربوهیدرات (ساکارز و مانیتول) و غلظت (صفر، 30، 60 و 90 گرم در لیتر) در رقم 4129 بررسی شد که بیشترین درصد کالوس زایی در 30 گرم مانیتول در لیتر در مدت 30 روز بود، در آزمایش هشتم، اثر زمان پیش تیمار آزاسیتیدین (صفر، 1 روز، 2 روز و 3 روز) بر ژنوتیپ گوجه فرنگی بررسی شد که رقم گیلاسی 1207 و سمیرا در مدت 1 روز آزاسیتیدین بیشترین درصد کالوس‌زایی بود و از نظر مدت زنده ماندن کالوس‌ها بیشترین زمان در 4 ژنوتیپ گیلاسی 1207، سمیرا، 4129 و 4224 بود. در آزمایش نهم اثر غلظت‌های مختلف هورمون IAA و 2ip در رقم 4129 گوجه‌فرنگی بررسی شد که بیشترین درصد کالوس‌زایی در 2 میلی گرم بر لیتر IAA و 1 میلی‌گرم در لیتر 2ip و 2 میلی‌گرم بر لیتر IAA و یک میلی‌گرم برلیتر 2ip به همراه 1 میلی‌گرم بر لیتر NAA بود. در طی آزمایش فلوسایتومتری از سه گیاهچه ایجاد شده، یک گیاهچه رقم سمیرا هاپلوئید شناسایی شد. در این تحقیق مشخص شد که ممکن است در کشت بساک ، استفاده از سانتریفوژ و آزاسیتیدین به باززایی نوساقه از گیاه گوجه فرنگی کمک کند.