محمدرضا عبداللهی

نعناع فلفلی (Mentha piperita L.) و نعناع معمولی ( Mentha sativa L.) دو گونه بسیار مهم دارویی از جنس نعناع (Mentha) و متعلق به خانواده نعناعیان (Labiatae = Lamiaceae) هستند. این دو گونه دارای متابولیت های ثانویه با ارزشی، منجمله منتول، می باشند. وقوع دورگ گیری های بین گونه ای فراوان در بین گونه های مختلف این جنس، منجر به عقیمی، ناباروری و کاهش خلوص ژنتیکی در این گونه-ها شده است. استفاده از تکنیک بذر مصنوعی، روشی مناسب به منظور تولید انبوه و حفظ خلوص ژنتیکی این گیاه مهم دارویی است. در این راستا، این پژوهش شامل هفت آزمایش مجزا ولی مرتبط با هم بود که بشرح ذیل انجام شد. آزمایش اول شامل؛ عوامل روش کاشت (یا استقرار) بذور در پتری دیش (کاشت در پتری حاوی محیط کشت و کاشت در پتری فاقد محیط کشت)، نوع ریزنمونه ( جوانه انتهایی و قطعات گره ای)، نوع آب ( معمولی، مغناطیسی 5 ساعته و مغناطیسی 10 ساعته)، غلظت های آلژینات سدیم ( 2، 3 و 4 درصد) و غلظت های کلرید کلسیم (75 ، 125 و 175 میلی مولار) بود. اثر تیمارهای فوق به صورت یک آزمایش فاکتوریل 3×3×3×2×2 در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 3 تکرار، یکبار بر روی ریزنمونه های نعناع فلفلی و یکبار بر روی ریزنمونه های نعناع معمولی ارزیابی شدند. هدف آزمایش دوم ارزیابی اثر نوع گونه نعناع (فلفلی و معمولی)، نوع بستر(پیش کشت و آندوسپرم)، سه غلظت از هورمون BAP (0، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) و سه غلظت از هورمون KN(0، 75/0 و 1 میلی گرم در لیتر) بر روی درصد و سرعت جوانه زنی بذور و طول ساقه گیاه چه های حاصله بود که به صورت آزمایش فاکتوریل 3×3×2×2 در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. درآزمایش سوم اثر همزمان دو نوع گونه نعناع (فلفلی و معمولی)، دو نوع بستر (پیش کشت و آندوسپرم)، سه غلظت از هورمون NAA(0، 75/0 و 1 میلی گرم در لیتر) و سه غلظت از هورمون IBA (0، 75/0 و 1 میلی گرم در لیتر) بررسی شد که به صورت آزمایش فاکتوریل 3×3×2×2 در قالب طرح پایه کاملا تصادفی با 3 تکرار انجام شد. هدف آزمایش چهارم، تعیین اثر نوع گونه نعناع (فلفلی و معمولی)، شرایط نگهداری بذور ( درون پتری بدون محیط کشت در دمای 4 درجه سانتی گراد، درون پتری حاوی محیط کشت در دمای 4 درجه سانتی گراد و درون پتری حاوی پارافین مایع در دمای 4 درجه سانتی گراد) و مدت زمان نگهداری (20 ، 40 و 60 روز)