ایران در طول چندین قرن گذشته از لحاظ موقعیت اقلیمی و حوادث تاریخی که بر آن گذشته، همواره شاهد هجوم و تسلط اقوام مختلف بیگانه بوده اما در این میان، ماهیت، فرهنگ و ملیت ایرانی تغییر اساسی نکرده و ایرانیان در سخت ترین شرایط هرگز تسلیم واقعی نبوده و ریشه ها و پیوندهای خود را با نیاکان حفظ کرده اند. بدون تردید یکی از بزرگترین دریچه های گذر از موقعیت های دشوار و پرآشوب، شعر و ادبیات فارسی بوده است. شعر فارسی با مضامین گوناگون تاریخی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و فلسفی همواره دربردارنده ی تفکر ایرانی و بازتابی از جهان بینی او و زمینه ای برای گذر از تنگناها بوده و به گونه ای سند مکتوب و محفوظ هویت ایرانی است. رباعیات خیام در روزگار سلجوقیان که به شدت با آموزه های فلسفی و خردگرایی مبارزه می شد سروش آزادگی و مبشر آزادی اندیشه است. در این مقاله بر آنیم تا رباعیات خیام را از این منظر بررسی کنیم.
