حکومت بیگانه ترکان سلجوقی که از آسیای میانه وارد مرزهای شرقی ایران شده و پس از آن همچون سیلی سراسر سرزمین پهناور ایران را تا سرحدات امپراطوری روم شرقی زیر سلطه ی خویش آوردند، آثار و پیامدهای گوناگونی برجای نهاد. روسای سلجوقی، عموما بی سواد، پرورش یافته ی صحرا و خوگرفته به عادات قبیله ای – بدوی- بودند.به طوری که در تمام سالهای پادشاهی آنان ، عیش و عشرت طلبی و شراب و شکار جز لاینفک زندگی آنان بود.مساله دیگری که آرامش و امنیت را از مردم و جامعه سلب کرده بود، قشون کشی ها و سپاهیگری هایی بود که در پی توسعه طلبی های آنان صورت گرفته، اوضاع کشور را متشنج می کرد. به گ.نه ای که حتی بین افراد خانواده و قبیله ی خود، همواره نزاع و درگیری بود. فرمانروایی امیران سلجوقی در ایران، علاوه بر قدرت شمشیر و جنگاوری، متکی به دو نهاد قدرتمند بود: خلفای عباسی در عراق و متصوفه در ایران. به همین سبب متولیان مذهبی و فقیهان قشری و عالمان ظاهر و صوفیان ریایی در این دوره بر دگراندیشان و آزادی خواهان می تازند و عرصه را بر آنان تنگ می کنند. سه شاعر بزرگ صاحب اندیشه ی این دوره، ناصرخسرو و خیام و سنایی از پیشگامان در عرصه ی انتقادهای اجتماعی هستند که هریک به گونه ای متفاوت اعتراض خود را بیان کرده و به روشنگری پرداخته اند و افکار و آثارشان همچون مشعلی فرا راه آیندگان قرار گرفته است.
