با گرویدن ایلخانان مغول به دین اسلام و همراهی و صدارت بزرگان ایرانی، احداث مجموعه های مذهبی موردتوجه ویژه قرار گرفت و مجموعه های بزرگ و معتبری، به ویژه در شهرهایی چون: تبریز، مراغه، سلطانیه و همدان برپا داشتند؛ ازجمله مجموعه های شاخص و عظیم دورۀ ایلخانی خانقاه بوزَنجِرد است که از ساخته های «غازان خان» پادشاه ایلخانی، در دشت همدان به شمار می آمده است. این مجموعۀ مهم با گذشت زمان ازمیان رفته و اطلاع دقیقی ازدلایل ساخت آن و نیز کمّیت و کیفیت ساختمانی آن در دست نیست. هدف اصلی این پژوهش شناسایی وضعیت این مجموعۀ مذهبی ازطریق مطالعۀ داده های باستان شناختی حاصل از بررسی های نوین و اسناد تاریخی است. پرسش های این پژوهش عبارتنداز: با توجه به مستندات تاریخی و شواهد باستان شناسی خانقاه بوزنجِرد را در کجا می توان جایابی کرد؟ و تأثیر کدام مناطق به لحاظ سبک ساخت و نقش مایه، در آثار سفالی و کاشی کاری محوطه بوزنجرد دیده می شود؟ پژوهش حاضر، از نوع تحقیقات تاریخی و توصیفی-تحلیلی است که گردآوری اطلاعات در آن به صورت اسنادی و تطبیق میدانی یافته های این حوزه با سایر مناطق صورت گرفته است. براساس نتایج به دست آمده، این مجموعه در حدود 60 کیلومتری شرق همدان و در کنار مسیر ارتباطی همدان به ساوه و جنوب روستای کنونی بُزینه جرد واقع بوده و غازان خان به جهت کرامتی که نسبت به «خواجه یوسفِ بوزنجردی همدانی» (از بزرگان تصوف) داشته دستور ساخت این مجموعه را داده است. موارد قابل مقایسه با یافته های این محوطه براساس شکل، نقش مایه و جزئیات فنی در مراکز فرهنگی همجوار هم چون: استان مرکزی (آوه، ذلف آباد)، ری، کرمانشاه (کنگاور و بیستون)، زنجان (آق کند، سلطانیه) و شمال غرب ایران (تخت سلیمان و ارومیه) که در ارتباط نزدیک تر با دشت همدان قرار داشتند، شناسایی و مطالعه شده است.
