مقدمه و هدف: گندم (Triticum aestivum L.) اساسی‌ترین محصول در الگوی غذایی ایرانیان است. تنش شوری یکی از عوامل محیطی محدود کننده رشد و نمو در گیاهان می‌باشد که بر گیاهان اثر منفی دارد. به منظور بررسی اثرات شوری، باکتری اندوفیت و برهم‌کنش بر فاکتورهای رشد، فیزیولوژیک و بیوشیمیایی و انباشت عناصر سدیم و پتاسیم این پژوهش بر روی دو رقم تجارتی گندم دیم نان (میهن و حیدری) در مرحله گیاهچه انجام شد. مواد و روش‌ها: در غیاب و حضور باکتری اندوفیت باسیلوس سوبتیلیس (Bacillus subtilis POE26) آزمایشی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در 3 تکرار انجام شد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل شوری در 6 سطح (صفر، 15، 30، 50، 100 و 150 میلی‌مولار کلرید سدیم)، رقم در 2 سطح (میهن و حیدری) و باکتری در 2 سطح (عدم حضور و حضور) بودند. پس از تلقیح جوانه‌های گندم با باکتری، جوانه‌ها در شرایط آزمایشگاهی کنترل‌شده در گلدان کاشته و با محلول غذایی هوگلند حاوی 6 سطح مختلف کلرید سدیم (NaCl) آبیاری شدند. بررسی صفات مورد نظر و غلظت عناصر سدیم و پتاسیم(به روش جذب اتمی) انجام شد و نتایج با استفاده از نرم‌افزارهای SPSS و آزمون‌های آماری مناسب بررسی شدند. نتایج: با بررسی مشخصه‌های مورد اندازه‌گیری مشخص شد در نبود باکتری از نظر صفات بیوشیمیایی و فیزیولوژیک تاثیر متقابل رقم و سطوح شوری به ویژه در مورد شاخص‌های آنتی‌اکسیدانی و محتوای اکسین معنی‌دار بود و از نظر همگی پارامترهای رشد، تاثیر متقابل رقم و سطوح شوری نیز معنی‌دار بود و رقم میهن حساستر از رقم حیدری بود. نتایج نشان داد که تیمار با باکتری باسیلوس سوبتیلیس سویه POE26 باعث بهبود صفات موثر در مقاومت در برابر شوری(مانند وزن خشک، محتوای MDA، محتوای کلروفیل a، توان جاروب رادیکال آزاد DPPH) رقم‌های گندم مورد مطالعه به ویژه در سطوح متوسط تنش شوری(50 تا 100 میلی‌مولار) نسبت به گروه کنترل شد. با تایید تولید IAA توسط این سویه POE26 باسیلوس سوبتیلیس، می توان این سویه را یک سویه تولید کننده اکسین با استفاده از اسیدآمینه تریپتوفان تلقی کرد. نتیجه‌گیری: با توجه به این که در هر دو رقم میهن و حیدری در رابطه با عنصر سدیم، فاکتور انتقال (TF) و ضریب انباشتگی زیستی (BF) بزرگتر از یک بودند، رقم‌های مورد بررسی نسبت به سدیم در تنش شوری مکانیسم انباشت را در پیش گرفته‌بودند و یک گیاه انباشتگر محسوب می‌شوند. با بررسی مشخصه‌های مورد اندازه‌گیری مانند پارامترهای رشد، محتوای رنگیزه‌ای و نسبت پتاسیم به سدیم و تجمع یون‌های سدیم در اندام هوایی، رقم حیدری نسبت به رقم میهن، در برابر تنش شوری مقاوم‌تر محسوب می‌شود. تاثیر مثبت استفاده از این باکتری به عنوان یک بهبود دهنده صفات در فاز رویشی در شرایط تنش شوری قابل توجه است.
