جلال سلطانی

امروزه میکرو ارگانیسم های اندوفیت به عنوان منابعی بسیار مهم و قابل اعتماد از مواد فعال زیستی و شیمیایی مطرح شده اند که پتانسیل های فراوانی برای بهره برداری در عرصه های گسترده ای از کشاورزی، صنعت و پزشکی دارند. یکی از مهمترین ویژگیهای این موجودات همزیست گیاهان, که عمدتا قارچ و باکتری هستند, حفاظت از گیاهان در برابر تنش های زیستی و غیر زیستی ست. گیاهان تیره سرو از گیاهان بومی ایران و حاوی متابولیت های بسیار مهمی هستند که دارای ارزش های نهفته ی فراوانند. مهم ترین جنس های موجود در ایران از این خانوادهCupressus، Juniperus و Platycladus می باشند.پژوهش های پیشین همزیستی قارچ های اندوفیت فعال از نظر زیستی باگیاهان سرو ایران را نشان داده است. پژوهش حاضر از دیدگاه های بیولوژیک، اکولوژیک و فارماکولوژیک به بررسی اندوفیت های باکتریایی این گیاهان و بررسی اثرات زیستی آن ها پرداخته است. به این منظور، طی سال 1390 نمونه برداری از درختان سالم سرو در استانهای همدان, مرکزی, فارس و گیلان انجام شد و 69 جدایه اندوفیت باکتریایی جداسازی شده از درختان سرو خالص سازی شدند.نخست, اثرات ضدقارچی آنها بر روی قارچ مدلPyricularia oryzae بررسی شد و آنالیز آماری نتایج نشان داد که 11 جدایه اثرات بسیار قویتری نسبت به دیگر جدایه ها از خود نشان میدهند. سپس,این 11 جدایه اندوفیت باکتریایی برتر انتخاب شده و اثرات بیوکنترلی آن ها بر روی سه قارچ پاتوژن سرو یعنی Diplodia seriata، Spencermartinsia viticola و Phaeobotryon cupressi از طریق کشت متقابل و کشت سه نقطه ای آن ها با این قارچ ها بررسی شد. همچنین, عصاره-های این 11 جدایه برتر باکتریایی استخراج گردیده و اثر آنها بر روی هر چهار قارچ پاتوژن گیاهی مذکور بررسی شد. آنالیز آماری داده ها نشان داد که باکتریهای اندوفیت جدا شده از گیاهان سرو اثرات ضدقارچی قوی بر روی پاتوژن های گیاهی از خود نشان میدهند. شناسایی ایزوله های برتر به روشهای فیزیولوژیکی و مولکولی آنها را در جنس های Bacillus, Brevundimonas, Microbacterium, Stenotrophomonas قرار داد. در مجموع یافته های این پژوهش بیانگر آنند که گیاهان تیره سرو حاوی باکتریهای اندوفیتی هستند که پتانسیل حفاظت از این گیاهان در برابر تنش های زیستی, همچون بیماریهای قارچی, را دارند.