جواد صاین

در این پروژه، اثر ماده استخراجی از ریشه گیاه شیرین بیان حاوی ترکیبات فعال سطحی زیستی ساپونین ها بر کشش بین سطحی سیستم آب و نرمال هگزان در بازه غلظتی 00008/0 تا wt% 4/0 مورد بررسی قرار گرفت. ساپونین ها به علت داشتن ساختار دوگانه، همانند مواد فعال سطحی عمل کرده و باعث کاهش کشش بین سطحی می شوند و در زمره مواد فعال سطحی زیستی قرار می گیرند. ابتدا برای شناسایی گروه های عاملی موجود از ماده استخراج شده، آنالیز FT-IR انجام شد؛ سپس برای تأیید حضور و تعیین میزان گلیسیریزیک اسید که ترکیب زیست فعال اصلی می باشد، آنالیز HPLC انجام شد و معلوم شد که میزان گلیسیریزیک اسید در نمونه استخراج شده 39/31% بوده است. در نهایت برای شناسایی سایر ترکیبات استخراج شده آنالیز LC/MS انجام شد. در این آنالیز مشخص شد که ماده استخراجی علاوه بر داشتن گلیسیریزیک اسید دارای سه ساپونین دیگر بوده که همگی مؤثر بر کاهش کشش بین سطحی می باشند. سایر ترکیبات موجود از جمله فلاونوئیدها و ترکیبات فنولی نیز در ماده استخراجی موجود بوده که این ترکیبات بر فعالیت سطحی ساپونین ها تأثیری نداشتند. مطالعه اثر دما در گستره 0/20 تا C˚ 0/40 بر روی کشش بین سطحی و در حضور ماده استخراج شده حاوی ساپونین ها تا قبل از غلظت بحرانی تشکیل مایسل انجام شد. نتایج نشان داد که کاهش کشش بین سطحی با دما به صورت خطی می باشد. هم چنین اثر سه نمک معدنی سدیم کلرید، کلسیم کلرید و سدیم سولفات در غلظت های mol•L−1 (10/0، 25/0 و 50/0) و اثر pH در بازه غلظتی 00008/0 تا wt% 0008/0 از ماده استخراجی حاوی ساپونین ها بر روی کشش بین سطحی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که حضور سدیم کلرید و کلسیم کلرید به علت رخ دادن اثر نمک زدایی باعث کاهش کشش بین سطحی می شوند. اما حضور نمک سدیم سولفات باعث افزایش کشش بین سطحی شد که علت آن اثر نمک افزونی می باشد. هم چنین با افزایش pH،کشش بین سطحی سیستم کاهش می یافت. برای مدل سازی، مقادیر بدست آمده کشش بین سطحی در دماها و غلظت های مختلف تا قبل از غلظت بحرانی تشکیل مایسل، توسط یک معادله تجربی مشابه معادله سایسکوفسکی برازش شد و ضرایب ثابت معادله و هم چنین ضریب برازش (R2) تعیین گردید.