جلال صادقیان

سرریز ها از قدیمی ترین و مهم ترین سازه های هیدرولیکی هستند که کاربردهای متعددی نظیر عبور آب اضافی ناشی از سیلاب، کنترل سطح آب در مخزن، انحراف جریان، کاهش فرسایش رودخانه و محاسبه میزان دبی عبوری را دارند. یک نمونه از انواع سرریزها، سرریز جانبی است. هدف از استفاده ی سرریز جانبی در سیستم های انتقال و توزیع آب ، کنترل سطح جریان، انحراف آب و جلوگیری از خسارات ناشی از وقوع سیل می باشد. می توان از اشکال مختلف سرریزهای جانبی به سرریزهای غیر خطی در تاج اشاره نمود. سرریزهای غیرخطی دارای اشکال مختلفی نظیر سرریزهای کنگره ای و کلید پیانویی هستند و در جایی که برای احداث سرریز محدودیت طول داشته باشیم برای افزایش طول تاج و در نتیجه افزایش ظرفیت تخلیه استفاده می شوند. در سرریزهای کنگره ای و کلیدپیانویی ضریب تخلیه دبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در این تحقیق ضریب تخلیه این سرریزها به صورت سرریز جانبی مورد بررسی قرار گرفته است. مدل های آزمایشگاهی سرریزهای کنگره ای مثلثی، ذوزنقه ای و مستطیلی و سرریز کلید پیانویی این پژوهش هر کدام در 3 سیکل و 4 ارتفاع 5، 10، 15 و 20 سانتی متر با استفاده از ورق های پلکسی گلس به ضخامت 5 میلی متر در طول بازشدگی 57 سانتی متر ساخته شده اند و سرریزهای کلید پیانویی از نوع تیپA بوده است. آزمایش های انجام شده در این پژوهش در کانال تحقیقاتی آزمایشگاه هیدرولیک دانشگاه بوعلی سینا با طول 10 متر و عرض و ارتفاع 60 سانتی متر انجام شده است. همچنین جریان حاکم بر روی سرریزهای جانبی از نوع متغیر مکانی با کاهش دبی می باشد و برای بررسی ضریب تخلیه سرریزها از رابطه دی مارچی استفاده گردیده است. در سرریزهای کنگره ای مثلثی، ضریب تخلیه سرریز با ارتفاع 5 سانتی متر به طور میانگین نسبت به سرریزهای با ارتفاع 10، 15 و 20 سانتی متر به ترتیب 9/17، 3/22 و 8/26 درصد افزایش داشته است. در سرریزهای کنگره ای ذوزنقه ای، ضریب تخلیه سرریز با ارتفاع 5 سانتی متر به طور میانگین نسبت به سرریزهای با ارتفاع 10، 15 و 20 سانتی متر به ترتیب 4/11، 14 و 6/17 درصد افزایش داشته است. در سرریزهای کنگره ای مستطیلی، ضریب تخلیه سرریز با ارتفاع 20 سانتی متر به طور میانگین نسبت به سرریزهای با ارتفاع 5، 10 و 15 سانتی متر به ترتیب 34، 3/7 و 1/14 درصد افزایش داشته است. در سرریزهای کلید پیانویی ضریب تخلیه سرریز با ا