جلال صادقیان

چکیده: فرسایش خاک به طور جدی منابع آب و خاک را تهدید می کند. رسوب حمل شده ناشی از فرسایش حوضه به داخل دریاچه سدها، از موضوعات بسیار مهم در سدسازی و بهره برداری از آن است. عدم پیش بینی و انجام روش های کنترلی مناسب برای فرسایش خاک، اثرات منفی بر کاربرد در نظر گرفته شده برای مخزن سدها دارد. بنابراین، ارزیابی و پیش بینی روند انباشت رسوب، یکی از ابزارهای بسیار مهم در مدیریت منابع آبی و مخازن سدها خواهد بود. سنجش از دور (RS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) به عنوان ابزاری قدرتمند جهت مدیریت، ارزیابی و کنترل پدیده ها و منابع زمینی در نظر گرفته می شوند. با به کار بردن این فناوری و تلفیق آن با مدل های تجربی تخمین فرسایش و تولید رسوب، می توان دقت مدل های تجربی را تا حد زیادی افزایش داد. بر این اساس، هدف از این پایان نامه، برآورد رسوب و شدت فرسایش حوضه آبریز سد اکباتان استان همدان، با استفاده از دو مدل EPM و MPSIAC است. همچنین، با استفاده از تغییرات پوشش زمین طی 5 سال تغییرات میزان رسوب در حوضه مورد مطالعه بررسی و از نتایج آن برای پیش بینی رسوب استفاده شده است. حوضه آبریز سد اکباتان در ناحیه سرد و نیمه خشک کوهستانی در استان همدان واقع شده است. دارای متوسط بارش سالانه حدود 345 میلی متر و مساحت حدودا 218 کیلومتر مربع است. سد اکباتان از نوع بتنی پایه دار وزنی، با حداکثر ارتفاع 79 متر، دارای حجم کل مخزن 2/40 میلیون متر مکعب است. برای بدست آوردن پارامترهای مدل ها، از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، همچنین از تصاویر ماهواره های Landsat و Sentinel استفاده شده است. بدین منظور 5 سال آبی در بازه زمانی 33 ساله در نظر گرفته شد. نتایج نشان داده است که شدت فرسایش منطقه مورد مطالعه با استفاده از هر دو مدل EPM و MPSIAC در کلاس فرسایش متوسط تا شدید قرار دارد. مقادیر رسوب تخمین زده شده با استفاده از مدل MPSIAC با میانگین خطای 5/19 درصد نسبت به مدل EPM با میانگین خطای 4/43 درصد، تطابق بهتری با مقادیر رسوب اندازه گیری شده در ایستگاه هیدرومتری حوضه دارد. تطابق بهتر مدل MPSIAC می تواند به این دلیل باشد که این مدل عوامل بیشتری را، که بر فرسایش مناطق نیمه خشک مؤثرند، در نظر می گیرد. اما از آنجا که مدل EPM تنها 4 عامل برای فرسایش را در نظر می گیرد، می تواند به آسانی برای تخمین سریع پت