جواد حمزه ئی

چکیده: سیستم کشت مخلوط برخلاف تک کشتی، شامل رشد چند گونه در کنار یکدیگر در طول یک سال زراعی است. کشت مخلوط دارای مزایای قابل توجهی نسبت به کشاورزی تک کشتی است که با هدف افزایش عملکرد و استفاده کارآمدتر از زمین و منابع انجام می‌شود. شیوه‌های کشت مخلوط از نظر ترتیب کشت، زمان کشت و ترکیب گیاهان متفاوت است. به طوری که، گیاهان چند ساله می‌توانند همراه با سایر گیاهان چند ساله یا یکساله و گیاهان یک ساله می‌‌توانند با سایر گیاهان یک ساله رشد کنند. کشت توام زرین گیاه (Dracocephalum kotschyi Boiss) و نخود (Cicer arietinum L.) نمونه‌ای از کشت مخلوط گیاه چند ساله با یک ساله است. از این رو، آزمایش حاضر با هدف بررسی محصول تولیدی از نظر کمی و کیفی و نیز سودمندی کشت مخلوط زرین گیاه با نخود تحت شرایط کاربرد و عدم کاربرد بیوچار اجرا شد. آزمایش در سال های زراعی 400-1399 و 401-1400 به صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. الگوهای کشت (کشت مخلوط 25:75، 50:50 و 75:25 زرین گیاه:نخود به همراه کشت‌های خالص زرین گیاه و نخود) تحت شرایط کاربرد و عدم کاربرد بیوچار تیمارهای آزمایشی بودند. نتایج حاصل، نشانگر بهبود شاخص های رشد (شاخص سطح برگ و سرعت رشد محصول)، صفات اگرومورفولوژیکی (به استثناء ارتفاع بوته نخود که در کشت خالص بیشتر از کشت مخلوط بود) و صفات کیفی هر دو گونه در کشت‌های مخلوط بود. همچنین، میزان بهبود در شرایط کاربرد بیوچار بیشتر از عدم مصرف بیوچار بود. بیشترین عملکرد کمی و کیفی کل زرین گیاه بدون تفاوت معنی‌دار با کشت مخلوط دارای 75 درصد زرین گیاه، از کشت خالص زرین گیاه توأم با مصرف بیوچار به‌دست آمد. در مورد نخود نیز بیشترین عملکرد کمی و کیفی بدون تفاوت معنی‌دار با کشت مخلوط دارای 75 درصد نخود، از کشت خالص نخود همراه با مصرف بیوچار حاصل شد. به طور کلی، نتایج آزمایش ضمن تأیید سودمندی الگوهای مختلف کشت مخلوط بر اساس شاخص نسبت برابری زمین، نشان داد که کشت مخلوط نخود با زرین گیاه از رابطه همیاری دوجانه برخوردار بوده و عملکرد اندام هوایی و اسانس زرین گیاه و عملکرد دانه و پروتیین نخود در الگوهای مختلف کشت مخلوط بیشتر از میزان پیش بینی شده بود. در بین کشت‌های مخلوط، بیشترین میزان LER به کشت مخلوط 50 درصد زرین گیاه با 50 درصد نخود توأم با مصرف بیوچار تعلق گرفت. بنابراین، می‌توان این الگوی کشت را جهت تولید مطلوب هر دو گونه به کشاورزان توصیه کرد.