سابقه و هدف: یکی از راهکارهای کلیدی در کشاورزی پایدار بازگرداندن تنوع به محیطهای کشاورزی و مد یریت مؤثر آن است. کشت مخلوط عبارت است از کشت همزمان دو یا بیش از دو گونه در یک قطعه زمین در طول یک فصل زراعی، که یک روش مهم در توسعه سیستم تولید پایدار بهویژه در سیستمهایی که هدف آنها محدود ساختن مصرف نهادههای خارجی مانند کود و علفکشهای شیمیایی است. در قیاس با تک کشتی سیستم کشت مخلوط استفاده بالاتری از منابع مثل کارایی مصرف مواد غذایی، کارایی مصرف آب و کارایی مصرف زمین دارد. این مطالعه به منظور ارزیابی سودمندی سیستم کشت مخلوط آفتابگردان-لگوم (لوبیا و سویا) انجام شد. مواد و روشها: آزمایش به صورت طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا همدان طی دو سال زراعی 1392 و 1393 اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص آفتابگردان، لوبیا 60 و 90 درصد ، 60 و 90 درصد لوبیا با آفتابگردان و کشتهای مخلوط افزایشی 30 ، و سویا و کشتهای مخلوط افزایشی 30 سویا با آفتابگردان بودند. ارزیابی کشت مخلوط بر اساس شاخصهای نسبت برابری زمین، بهرهوری سیستم، غالبیت، رقابت ، مجموع ارزش نسبی، نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان و ضریب ازدحام نسبی صورت گرفت. یافته ها: بر اساس نتایج این تحقیق، عملکرد دانه هر سه گونه و عملکرد معادل تحت تأثیر الگوهای کشت قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه آفتابگردان، لوبیا و سویا در کشت خالص به دست آمد و کشت مخلوط به افت عملکرد دانه منجر شد. با این حال عملکرد معادل آفتابگردان در کشتهای مخلوط با 60 و 90 درصد لوبیا و سویا بیش از عملکرد خالص بود . در این تیمارها شاخصهای نسبت برابری زمین، غالبیت، رقابت، مجموع ارزش نسبی، نسبت معادل سطح زیر کشت و زمان و ضریب ازدحام نسبی بالاتر از یک و شاخص رقابت کمتر از یک بود که نشاندهنده سودمندی سیستم کشت مخلوط است. از طرفی، با توجه به شاخص غالبیت، گیاه آفتابگردان نسبت به لوبیا و سویا غالب بود. نتیجه گیری: نتایج مطالعه حاضر نشان داد که سیستم کشت مخلوط عملکرد دانه معادل آفتابگردان را نسبت به کشت خالص آفتابگردان افزایش داد. بهطورکلی، کشت مخلوط آفتابگردان و لگوم (لوبیا و سویا) در بیشتر تیمارها برتر از کشت خالص گیاهان بود که با بهبود عملکرد اقتصادی و کارایی استفاده از زمین همراه بود.
