علی رغم تأثیر قابل توجه قار چ ها و باکتری ها بر پایداری ساختمان خاک، تأثیر قارچ مایکوریزا گونه گلوموس موسه آ و باکتری ریزوبیوم بر ساختمان خاک، به ندرت مورد بررسی قرار گرفته است. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو مرحله گلخانه ای و مزرعه ای با کشت نخود اجرا شد. در شرایط مزرعه تیمارهای آزمایشی شامل قارچ مایکوریزا گونه گلوموس موسه آ، باکتری ریزوبیوم گونه مزوریزوبیوم، ترکیب تیمار اول ودوم (مایکوریزا-باکتری ریزوبیوم) و شاهد (بدون تلقیح) و درشرایط گلخانه علاوه بر چهار تیمار فوق تیمار ماده زمینه سترون شده قارچ مایکوریزا و تیمار بدون گیاه، تیمار های آزمایشی بودند. مقدار کربن آلی و پایداری خاکدانه هادرحالت تر مورد بررسی قرارگرفت. نتایج گلخانه ای نشان داد که تیمار مایکوریزا نسبت به تیمار شاهد و شاهد بدون گیاه باعث افزایش معنی دار میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (به ترتیب 6/51 و 1/189 درصد) شد. درشرایط گلخانه مقدارکربن آلی دارای همبستگی بالا با میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (53/0R2=) بود و تیمار حاوی مایکوریزا باعث افزایش کربن آلی از 73/0 درصد در شاهد بدون گیاه به 02/1 درصد شد. در شرایط گلخانه تیمار مایکوریزا باعث افزایش خاکدانه های درشت و کاهش خاکدانه های ریز شد. همچنین استفاده همزمان باکتری و قارچ تأثیر کمتری بر پایداری خاکدانه ها نسبت به اثرات جداگانه آن ها داشت، زیرا استفاده همزمان، تأثیری بر رشد گیاه نداشت. در شرایط مزرعه تیمارها تأثیر معنی داری بر سایر کلاس اندازه خاکدانه ها نداشتند. نتایج نشان داد که همزیستی میکوریزی و باکتری ریزوبیوم به عنوان یک روش بیولوژیک و پایدار باعث ارتقای کیفیت ساختمان خاک شد.
