جواد حمزه ئی

گیاهان دارویی به موجب داشتن ترکیبات آنتی اکسیدان در حفظ سلامت بشر بسیار مفید هستند. کرفس به عنوان یک گیاه دارویی، غنی از این ترکیبات است. اسانس بذر کرفس در تهیه عطر، ادویه و درمان بیماری ها کاربرد دارد. در این تحقیق، 12جمعیت مختلف کرفس از مناطق مختلف ایران (اردبیل، ارومیه، اصفهان، اهواز، زنجان، سنندج، قم، کرج، کرمانشاه، گیلان غرب، مشهد و همدان) جمع آوری شد. با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و فیتوشیمیایی به تنوع موجود در گیاهان پرداخته شد. جمعیت های مورد بررسی از نظر صفات مورفولوژیک اندازه گیری شده اختلافات معنی داری داشتند که این تفاوت ها بیانگر تنوع قابل ملاحظه جمعیت های کرفس بود. بهترین جمعیت ها، جمعیت هایی بودند که طول و عرض برگ، شاخص سبزینگی، تعداد شاخه در بوته بالاتر و طول میانگره کمتری داشتند. تمام صفات رویشی ذکر شده در مرحله زایشی گیاه اثر شایانی داشتند که منجر به تولید بیشتر دانه و شاخص برداشت بالاتری گردیدند. این مورد به وضوح در جمعیت یکساله اصفهان و جمعیت های دو ساله زنجان و همدان دیده شد. تجزیه توسط دستگاه GC-MS منجر به شناسایی 34 ترکیب در اسانس بذر گردید که در مجموع 49/95 تا 99/99 درصد کل اجزای اسانس را تشکیل می دادند. درصد اسانس بذر جمعیت های کرفس از 15/1 تا 10/3 درصد (حجمی- وزنی) متغیر بود. از نظر فیتوشیمیایی، جمعیت های کرفس تنوع بالایی در میزان سه ترکیب اصلی لیمونن، آپیول و میریستیسین نشان دادند. بر این اساس، در جمعیت های کرفس دو نوع تیپ شیمیایی دی-لیمونن و آپیول/میریستیسین شناسایی شد. مقدار آپیول و میریستیسین در جمعیت های اردبیل و کرمانشاه قابل توجه بود و ترکیب دی-لیمونن در دیگر جمعیت ها به میزان بالایی مشاهده شد. ترکیبات آپیول و میریستیسین خاصیت آنتی اکسیدانی بسیار بیشتری دارند و به دلیل وجود این ترکیبات در کموتایپ های جدید کرفس، این تحقیق از سایر تحقیقات متفاوت شد. شناسایی و جداسازی ترکیبات موجود در عصاره کرفس با استفاده از روش کروماتوگرافی لایه نازک، 5 ترکیب فورانوکومارینی ایزوپیمپینلین، برگاپتن، آمبلیفرون، سورالن و گزانتوتوکسین و کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا، 14 ترکیب شامل فنولیک اسیدها (کوماریک اسید، کافئیک اسید، هومووالینیک اسید، فرولیک اسید، رزمارینیک اسید) و ترکیبات فلاونوئیدی (کاتچین، آپیجنین، جینک-وانین، روتین، کامفرول، کوئرستین، نوا