تنش خشکی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل محیطی، علاوه بر اختلال و کاهش در قابلیت جذب آب توسط ریشه ها، گیاهان را از لحاظ تغذیه ای و فرایند های متابولیکی با مشکلات جدی روبرو می کند. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی بر رشد، عملکرد، اجزای عملکرد و همچنین بررسی تحمل به خشکی در جمعیت های ایرانی گیاه ارزن معمولی این پژوهش در مزرعه دانشکده کشاورزی دانشگاه بوعلی سینا در بهار و تابستان سال 1396 انجام گرفت. در این بررسی 4 جمعیت از گیاه ارزن معمولی شامل: اراک، اردستان، اصفهان و طالخنچه به عنوان عامل فرعی در سه سطح آبیاری شامل: 60 میلی متر(شاهد)، 75 میلی متر(تنش ملایم) و 90 میلی متر (تنش شدید) تبخیر از سطح تشت تبخیر به عنوان عامل اصلی به صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مقایسه قرار گرفتند. به طور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که تنش رطوبتی موجب کاهش معنی دار صفات مورد بررسی می گردد. بیش ترین تاثیر تنش رطوبتی روی صفات مورد بررسی در سطح 90 میلی-لیتر تبخیر مشاهده شد. کاهش در عملکرد دانه در هر دو سطح تنش رطوبتی ناشی از کاهش صفات وزن هزار دانه، تعداد دانه در خوشه، شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و تجمع ماده خشک بود. جمعیت اراک از لحاظ عملکرد و اجزای عملکرد دانه بیشترین میزان را در هر دو سطح تنش نشان داد. تحلیل نتایج همبستگی بین شاخص های تحمل به خشکی و عملکرد دانه نشان داد که شاخص STI، GMP، MP، HARM و SNPI برای شناسایی ارقام با عملکرد بالا در شرایط تنش ملایم مناسب هستند. بر این اساس جمعیت اراک به طور نسبی به عنوان جمعیت متحمل به تنش رطوبتی شناخته شد. شاخص های STI، GMP، MP، HARM و SNPI نیز با توجه به همبستگی بالا با عملکرد دانه در شرایط تنش شدید به عنوان شاخص های مناسب جهت معرفی جمعیت ها در این سطح از تنش شناخته شدند و این شاخص ها نیز توانستند جمعیت اراک را به عنوان جمعیت متحمل شناسایی کنند.
