حمید زارع ابیانه

در سالهای اخیر به دلیل کمبود آب استفاده از آبهای نامتعارف از جمله پساب پرورش ماهی برای مصارف کشاورزی افزایش یافته است. با توجه به کیفیت آب، روش آبیاری و نوع محصول میتواند تغییر کند. عناصر موجود در پساب ماهی با یکدیگر اثر متقابل دارند و امکان دارد افزایش یا کاهش جذب یک عنصر از طریق برگ بر عملکرد و شاخصهای رشد تأثیر منفی داشته باشد. لذا هدف از پژوهش حاضر ارائه راهکارهای بهرهبرداری از پساب ماهی قزلآلای رنگینکمان در سامانه آبیاری بارانی جهت تأمین آب آبیاری زراعت سیبزمینی و تأثیر شستشوی برگی با کیفیت مناسب بر عملکرد، جذب عناصر توسط گیاه و خصوصیات رشد است. بنابراین پژوهشی بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی و در سه تکرار در تابستان سال 1399 ،1398و 1400بهصورت کشت گلدانی به منظور بررسی تأثیر شستشوی برگی هنگام استفاده از پساب ماهی قزل آلای رنگین کمان در سیستم آبیاری بارانی جهت کشت سیبزمینی انجام گرفت. فاکتورهای مورد بررسی شامل آبیاری در دو سطح ( A1آبیاری با آب چاه) و ( A2آبیاری با پساب ماهی) و همچنین شستشوی برگهای گیاه در چهار سطح ( B1ده دقیقه قبل از اعمال پساب ماهی بر برگها، شستشوی برگی با آب تمیز انجام شد،) ( B2ده دقیقه بعد از اعمال پساب بر برگها، شستشوی برگی با آب تمیز انجام شد)، ( B3ده دقیقه قبل و بعد از اعمال پساب بر برگها، شستشوی برگی انجام شد،) ( B4هیچگونه شستشوی برگی انجام نشد). از آنجایی که خاک مناسب کشت سیبزمینی در اطراف مزرعه پرورش ماهی وجود نداشت این مطالعه در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه کردستان، دشت دهگلان، استان کردستان بهصورت گلدانی انجام شد. موقعیت جغرافیایی زمین تحت کشت در 35درجه و 19دقیقۀ شمالی و 47درجه و 18دقیقۀ شرقی و در ارتفاع 1863متری از سطح دریا قرار داشت. نتایج نشان داد اثرات سال بر صفات اندازهگیری شده معنی دار بود. نتایج داد بیشترین غلظت سدیم، آهن ، منگنز، منیزیم، 3/29 ،% 0/77 ،% 0/57 ،)mg/kg( 16/54 ) وmg/kg( 26/03 ،)mg/kg( 78/2 فسفر، پتاسیم و نیتروژن برگ به ترتیب % و % 5/29مربوط به سال دوم آزمایش بود. بیشترین حجم آب آبیاری 183/19لیتر در گلدان مربوط به سال دوم آزمایش بود. نتایج نشان داد بیشترین مقدار فتوسنتز، تعرق، هدایت روزنهای، قطر ساقه، ارتفاع گیاه، تعداد ساقه در بوته، وزن تر اندام هوایی، وزن خشک ریشه، وزن خشک برگ و وزن خشک ساقه به ترتیب ترتیبμmol m-2 ( 23/90 -1 9/788 ، گرم57/22 ،7/96 ، سانتیمتر44/5 ، میلیمتر9/199 ،)mmol m-2 s-1( 0/3963 ،)mmol m-2 s-1( 6/452 ،)s گرم، 14/82گرم و 17/72گرم مربوط به سال سوم آزمایش بود. نتایج نشان داد اثر تیمارهای آب آبیاری بر صفات اندازهگیری شده معنیدار بود. نتایج نشان داد بیشترین غلظت نیتروژن، پتاسیم،کلسیم و فسفر برگ سیبزمینی به ترتیب ،%1/09 ،%1/61 ،%4/03 ،%7/5مربوط به گلدانهایی بود که پساب ماهی دریافت کردند اما بیشترین غلظت منیزیم برگ در گیاهانی اتفاق افتاد که آب معمولی دریافت کردند. نتایج نشان داد بیشترین غلظت پتاسیم، فسفر، کلسیم، نیترات، سدیم، آهن و منگنز غده سیبزمینی به ترتیب ،(mg/kg)225 ،(mg/kg) 1642/5 ،(mg/kg) 5353/4 (mg/kg5/1 ،(mg/kg)18/1 ،(mg/kg)70/5 ،(mg/kg)342/5مربوط به گلدانهایی بود که پساب ماهی دریافت کردند اما بیشترین غلظت منیزیم برگ در گیاهانی اتفاق افتاد که آب معمولی دریافت کردند. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد، کارایی مصرف آب آبیاری، وزن خشک ریشه، برگ، ساقه ارتفاع گیاه و قطر به ترتیب 565/98گرم، 3/12کیلوگرم در متر مکعب، 10/52گرم، 15/075گرم، 17/96گرم، 44/93سانتیمتر و 9/13میلیمتر مربوط به گلدانهایی بود که پساب ماهی دریافت کردند. نتایج نشان داد اثر تیمارهای شستشوی برگی بر صفات اندازهگیری شده معنیدار بود. نتایج نشان داد بیشترین مقدار نیترات، فسفر، پتاسیم، کلسیم، سدیم، آهن و منگنز غده سیبزمینی به ترتیب ،،mg/kg)( 229/6 ) مربوط به گیاهانی بود که هیچmg/kg(6/5 ( وmg/kg)19/6 ،(mg/kg) 76/6 ،238/1 ،(mg/kg)5181 ،(mg/kg)1416 گونه شستوشوی برگی با آب تمیز نداشتند( ،)B4اما بیشترین منیزیم غده )mg/kg(264/8مربوط به گیاهانی بود که قبل و بعد از اِعمال پساب ماهی بر برگها شستوشوی برگی انجام شد ( .)B3نتایج نشان داد بیشترین درصد نیتروژن، فسفر و پتاسیم برگ به ترتیب %0/81 ،%5/621و % 3/55مربوط به گیاهانی بود که هیچ گونه شستوشوی برگی با آب تمیز نداشتند( ،)B4اما بیشتری درصد کلسم و منیزیم به ترتیب % 1/75و %0/56مربوط به گیاهانی بود که هیچ گونه شستوشوی برگی با آب تمیز نداشتند( ،)B4نتایج تحقیق حاضر نشان داد بیشترین مقدار عملکرد، کارایی مصرف آب، وزن مخصوص، درصد ماده خشک سیبزمینی، وزن خشک ریشه، برگ، ساقه، کلروفیل آ، کلروفیل ب، کلروفیل کل، هدایت روزنهای، تعرق و فتوسنتزبه ترتیب 550/78گرم، 3/03کیلوگرم در متر مکعب، 1/113گرم بر سی سی، ،%27/12 14/76گرم، 20/39گرم، 21/14گرم، 0/57میلیگرم بر گرم، 0/86میلیگرم بر گرم،، 4/673میلیگرم بر گرم، 0/4439 -1 mmol m-2 s-1 7/028 ،mmol m-2 sو μmol m-2 s-1 22مربوط به گیاهانی بود که قبل و بعد از اِعمال پساب ماهی بر برگها شستوشوی برگی انجام شد ( .)B3نتایج آنالیز حساسیت نشان داد جهت توسعه رابطه رگرسیونی بین درصد ماده خشک غده سیبزمینی و عناصر موجود در غده سیبزمینی تاثیر نیترات بر ماده خشک در صورتی که یک عامل ناشناخته وارد محیط آماری شود ضعیف بود. بنابراین در توسعه روابط رگرسیونی باتوجه به تأثیر ضعیف نیترات براساس بنابراین در توسعه روابط رگرسیونی باتوجه به تأثیر ضعیف نیترات براساس آنالیز حساسیت با در نظر گرفتن فسفر، پتاسیم و منیزیم رابطه رگرسیونی توسعه داده شد