حسین شهبازی

آب زیرزمینی اهمیت بالایی برای تامین آب شیرین در جهان دارد. در این مطالعه، شاخص های کیفی آب زیر زمینی دشت دهلران شامل: کاتیون ها، آنیون ها، هدایت الکتریکی (EC)، غلظت کل مواد جامد محلول (TDS)، سختی کل (TH)، نسبت جذب سدیم (SAR)، درصد سدیم (%Na) وpH در یک دوره آماری پنج ساله (1392-1388) در 10 حلقه چاه اکتشافی سازمان آب منطقه ای استان ایلام در تعداد 100 نمونه بررسی شده است. غلظت کاتیون ها به ترتیب به صورت Ca2+> Na+> Mg2+> K+ و غلظت آنیون ها به ترتیب به صورت Cl-> SO4-2> HCO3- می باشد. در دوره پنج ساله کمترین و بیشترین مقدار شاخص های کیفی آب زیرزمینی دشت به این صورت می باشد: میکروموهس بر سانتیمتر 7811-946EC=، میلی گرم بر لیتر 5233-614TDS=، میلی گرم بر لیتر3020-246TH=، 64/11-19/1SAR=، میلی گرم بر لیتر 02/65-38/7Na%= و 95/7-89/6pH= . نتایج نشان می دهد آب زیرزمینی دشت دهلران از لحاظ شاخص های کیفی: هدایت الکتریکی (EC)، غلظت کل مواد جامد محلول (TDS) و سختی کل (TH) برای شرب و کشاورزی مناسب نمی باشد، ولی از لحاظ نسبت جذب سدیم (SAR) و pH مشکل ندارد و براساس استانداردهای ویلکاکس و شولر برای شرب و کشاورزی قابل استفاده است. نتایج نشان می دهد که مقدار SAR ضریب همبستگی بالایی (69/0) با یون سدیم دارد و این همبستگی نشان دهنده جانشینی یون سدیم به جای یون های کلسیم و منیزیم در خاک های کلوئیدی می باشد. سازندهای سنگ های رسوبی منطقه در کیفیت آب زیرزمینی دشت دهلران نقش اصلی را دارند. سنگ های تبخیری و گچی (سازند گچساران) و کربناتی (سازند آسماری) سبب کاهش کیفیت آب شده است. همبستگی بین HCO3- با Mg2+ (45/.) و با Ca2+ (16/0) نشان می دهد که سازند آهکی-دولومیتی آسماری منطقه در تامین Mg2+ آب زیر زمینی دشت دهلران نسبت به Ca2+ نقش بیشتری داشته است. می توان اظهار داشت منشاء کاتیون های اصلی (Ca2+ ، Na+) و آنیون های اصلی (Cl- ، SO42-) آب زیر زمینی دشت دهلران، سازند تبخیری گچساران می باشد و منشاء آنیون و کاتیون با فراوانی نسبی پایین تر ( HCO3-و Mg2+ ) سازند آهکی–دولومیتی آسماری است. منشاء بخشی از کاتیون Mg+2 می تواند واحدهای شیلی و مارنی سازنده های پابده و گورپی و همچنین کود های شیمیایی کشاورزی باشد. سنگ های آواری (مثل کنگلومرای بختیاری) نقش موثر در کاهش کیفیت آب زیرزمینی دشت دهلران نداشته است.