حسن ساری خانی

چکیده: خشکی به عنوان مهم ترین تنش محیطی، رشد و نمو گیاهان را به شدت مختل و تولید و عملکرد را بیش از هر عامل محیطی دیگری محدود می کند. راهکارهای مختلفی مانند انتخاب ارقام متحمل، استفاده از شیوه های جدید و مؤثر آبیاری، استفاده از تنظیم کننده های رشد گیاهی و همچنین مدیریت عناصر غذایی برای مقابله با تنش خشکی توسعه پیدا کرده‎ ‎ اند. در این پژوهش استفاده از پتانسیل ارقام متحمل به خشکی و کاربرد تنظیم کننده‎های رشد گیاهی به منظور کاهش اثرات تنش خشکی در انگور (Vitis vinifera L.) در قالب دو آزمایش مجزا بررسی شد. در آزمایش نخست تحمل به تنش خشکی 20 رقم انگور ایرانی و خارجی، شامل 15 رقم انگور ایرانی (بیدانه سفید، بیدانه قرمز، تبرزه سفید، تبرزه قرمز، حسینی، خلیلی سفید، رشه، شیرازی، عسکری، فخری، قزل اوزوم، گچی امجگی، گزندایی، لعل قرمز و یاقوتی) و پنج رقم خارجی (بلک سیدلس، پرلت، ترکمن 4، روبی سیدلس و فلیم سیدلس) در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. ارقام انگور ایرانی و خارجی یکساله ریشه دار، با استقرار و رشد کافی، تحت دو تیمار 90 (شاهد) و 50 (تنش خشکی) درصد آب قابل دسترس قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان داد که پس از سه ماه اعمال تنش خشکی، ویژگی های رشدی تعداد برگ، سطح برگ، وزن تر و خشک برگ، قطر ساقه، طول شاخه سال جاری، طول میانگره و وزن تر و خشک اندام هوایی همه ارقام انگور مورد بررسی به صورت معنی داری کاهش پیدا کرد. ارقام رشه و خلیلی سفید به ترتیب با 7/17 و 7/15 برگ، بیش ترین تعداد برگ و ارقام خلیلی سفید و رشه به ترتیب با 67/72 و 33/69 سانتی متر بیش ترین طول شاخه سال جاری را داشتند. در شرایط تنش خشکی، ویژگی های طول ریشه و حجم ریشه در برخی از ارقام انگور افزایش و در برخی دیگر کاهش پیدا کرد، در حالی که وزن تر و خشک ریشه در همه ارقام انگور مورد مطالعه با کاهش مواجه شد. تحت تنش خشکی، ارقام عسکری، تبرزه قرمز، قزل اوزوم، روبی سیدلس، لعل قرمز، خلیلی سفید، یاقوتی، شیرازی و بیدانه قرمز با افزایش طول ریشه و ارقام فخری، تبرزه قرمز و خلیلی سفید با افزایش حجم ریشه مواجه شدند. ویژگی های کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید در معرض تنش خشکی، در برخی ارقام انگور با کاهش مواجه شدند، ولی این ویژگی ها در برخی از ارقام دیگر افزایش پیدا کردند. بر اساس نتایج حاصل از پژوهش، تنش خشکی باعث ک