حسن ساری خانی

القاء پلی پلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی جهش زا یکی از روش های به نژادی گیاهان دارویی به منظور افزایش قابلیت تولید متابولیت های ثانویه است. کلشیسین موثرترین ماده شیمیائی جهش زا در القا پلی پلوئیدی گیاهان می باشد. به منظور بررسی تاثیر تیمار کلشیسین بر القاء پلی پلوئیدی در گیاه دارویی شنبلیله (Trigonella foenum-graecum) پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه فاکتور کلشیسین (صفر، 05/0، 1/0، 2/0، 5/0 درصد وزن به حجم)، زمان (12، 24، 48 و 72 ساعت) و نمونه (بذر، مریستم ریشه و مریستم انتهایی) در 3 تکرار انجام شد. در این آزمایش اثر کلشیسین بر درصد صفات زنده­مانی، میکسوپلوئیدی و تتراپلوئیدی در نمونه های بذر، جوانه انتهایی و ریشه ارزیابی شد. بررسی ها نشان داد که بعد از تیمار شاهد بیشترین درصد زنده­مانی مربوط به غلظت 05/0 درصد کلشیسین برای نمونه جوانه انتهایی است و بالاترین درصد میکسوپلوئیدی مربوط به نمونه جوانه انتهایی با غلظت تیمار 1/0 و 2/0 درصد کلشیسین می­باشد. نتایج بررسی­های مورفولوژیکی، سیتوژنتیکی، فلوسایتومتری و بیوشیمیایی نشان داد که نمونه جوانه انتهایی در غلظت 5/0 درصد کلشیسین در مدت زمان 72 ساعت موثرترین تیمار در القاء تتراپلوئیدی در گیاه شنبلیله است. همچنین نتایج حاصل از GC/MSبیانگر افزایش متابولیت­های ثانویه در گیاه تتراپلوئید نسبت به گیاه دیپلوئید شنبلیله بود.