بافت تاریخی شهر همدان که بخش اعظمی از آن در قسمت مرکزی شهر قرار دارد، تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی، جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی و پیشرفت‌های علمی و فنّاوری که در طول تاریخ بیش از 2500ساله شکل‌گرفته که در ادامه به جزییات تغییرات آن دربازه‌های زمانی مختلف پرداخته خواهد شد دوران قبل از مادها: به نظر می‌آید که با توجه به نقوش و تخته‌سنگ‌های موجود در منطقه که قدمتشان به ۱۵ هزار سال پیش برمی‌گردد می‌توان گفت که مردم این منطقه زندگی شعبانی و کوچ‌نشینی را در دوران پیش از مادها برای خود برگزیده بودند. مادها: علی‌رغم وجود نقطه نظرات متفاوتی درباره سکونت در تپه هگمتانه، اکثر آرا این ناحیه را شهری ازپیش‌طراحی‌شده و منظم دانسته که پایتخت حکومت، شامل ارگ شاهی، حصارهای پیرامونی، شار میانی و بیرونی می‌شده که در دل خود مکتب سده را جای‌داده بود. هخامنشیان: در این دوران، هگمتانه همچنان پایتخت حکومت مرکزی به‌حساب می‌آمد و هخامنشیان آن را به‌عنوان پایتخت تابستانی خود برگزیدند. سکونت بر روی تپه‌ها در گستره جغرافیای آن رخ‌داده، تمامی سکونتگاه‌ها طرحی ازپیش‌طراحی‌شده و منظم دارند، همچنین در این دوران جاده‌های نظامی و بازرگانی در اطراف شهر دیده‌شده و در هر ۲۰ کیلومتر، یک کاروان‌سرا و یا چاپارخانه دیده می‌شود که خود علت به‌وجودآمدن بازار بر تپه هگمتانه بوده است.
